آنچه قبلا به عنوان
بیماری فیبروکیستیک پستان شناخته میشد، در حقیقت تغییرات خوش خیمی است که
اکنون به عنوان تغییرات خوش خیم و پراکنده پستان ویا Diffuse benign breast changes خوانده میشود. اگرچه علت این تغییرات به طور کامل شناخته نشده است، ولیکن
بروز آن احتمالا به میزان استروژن و دیگر هورمون های تولید شده توسط تخمدانها مربوط میباشد. در این مقاله به بررسی علل و
نحوه درمان تغییرات فیبروکیستیک پستان میپردازیم.
بیماری پستانهای فیبروکیستیک یا تغییرات فیبروکیستیک پستان
در واقع یک تجمع تودههای غیر سرطانی و خوش خیم در بافت پستان است. پستانهای
فیبروکیستیک عموماً خطرناک و کشنده نیستند اما برای برخی از بانوان سبب آزار و
ناراحتی میشود.
بر اساس تحقیقات انجام شده، حدودی نیمی از کل بانوان حداقل یک
بار در طول زندگی خود دچار تغییرات فیبروکیستیک پستان میشوند. بسیاری از زنانی که
با این عارضه مواجه میشوند، علائم خاصی را در پستانهای خود مشاهده نمیکنند.
اگر چه فیبروکیستیک آسیب زا نیست، ولی این وضعیت میتواند تشخیص توده های سرطانی در بافت پستان
را با مشکل مواجه سازد.
به طور کلی فیبروکستیک پستانی ممکن است در دو نوع ساده
(خفیف) یا کمپلکس(مرکب) دیده شوند:
کیست ساده
اغلب
کیستهای تشکیل شده در پستان از نوع ساده هستند و معمولاً هیچ خطری ندارند. گاهی
اوقات ایجاد فشار بر این بافتهای فیبروکیستیک سبب دردناک شدن پستانها میشود.
کیست کمپلکس
کیستهای مرکب یا کمپلکس اندکی با کیستهای ساده متفاوت هستند. این کیستها اغلب دارای
یک دیواره ضخیم هستند و به شکل توده کاملاً قابل لمس هستند. البته کیستهای کمپلکس
همیشه خطر آفرین نیستند اما در صورت لمس اینگونه کیستها باید نسبت به نمونه
برداری و آزمایش در خصوص سرطان زا نبودن آنها اطمینان حاصل کرد.
تفاوت کیست و فیبروکیستیک
کیستها و بافتهای فیبروکیستیک از نظر جنس و ماهیت تقریباً یکی هستند. با این تفاوت
که فیبروکیستیکها در پستان نوع گسترش یافته کیستها هستند و معمولاً انتشار سریعتری به قسمتهای دیگر پستان دارند.
تغییرات فیبروکیستیک
در خانمها بسیار شایع است بطوری که طبق برخی آمار 30-40% خانمها در سنین بین 20-50 سالگی دچار این تغییرات میشوند. این تغییرات بعد یائسگی به تدریج کاهش مییابد، مگر در خانمهایی که بعد از یائسگی هورمون درمانی با استروژن را شروع میکنند.
مصرف قرضهای پیشگیری
از بارداری ممکن است علائم فیبروکیستیک را در بدن کاهش دهد. در مقابل انجام هورمون
درمانی به عنوان مثال تزریق هورمون پرولاکتین در زنانی که با مشکل تولید این
هورمون در غده هیپوفیز مواجه هستند میتواند سبب ایجاد فیبروکیستیک شود.
علت اصلی فیبروکیستیک
پستان در بانوان هنوز ناشناخته است اما دانشمندان معتقدند تغییرات هورمونهای جنسی
در زنان باعث ایجاد این کیستها میشوند. نوسان در میزان هورمونهای زنانه در طول
چرخه قاعدگی سبب متراکم شدن، تورم و حساس شدن بافت پستانها میشود. تغییرات
فیبروکیستیک پستان پیش از آغاز دوره پریود شدیدتر شده و بیشتر باعث آزار زنان میشود. بررسی میکروسکوپی بافت فیبروکیستیک در زنان نشان میدهد که این مشکل در اثر
متورم شدن غدههای تولید شیر در پستان ، لوبولها، و ایجاد توده بر اثر افزایش
تراکم بافت فیبروز ایجاد میشود.
عوامل تشدید کننده فیبروکیستیک
همانطور که گفته شد
هنوز اطلاعات دقیقی در خصوص علت اصلی ایجاد فیبروکیستیک پستان وجود ندارد. با این
حال عواملی که سبب ایجاد تغییرات هورمونی در بدن میشوند میتوانند سبب ایجاد این
عارضه شوند. به طور کلی موارد زیر میتوانند سبب تشدید علائم فیبروکیستیک در زنان شوند:
- مصرف سیگار
- نوشیدنی های کافئین دار ، چای و قهوه
- رژیم غذایی پرچرب و سرخ شده
- غذاهای پر نمک
اگر چه فیبروکیستیک
پستان در برخی موارد هیچ علائمی ندارد اما گاهاً نشانههای زیر را به همراه دارد:
- احساس وجود توده یا قسمتهایی با ضخامت و سختی
بیشتر در بافت پستانها
- احساس درد و حساس شدن پستانها
- تودههای پستانی که با تغییرات در چرخه قاعدگی بزرگ
و کوچک میشوند.
- ترشحات غیر خونی سبز یا قهوهای پررنگ از نوک پستانها بدون فشردن آنها
- تغییرات ظاهری مشابه در هر دو پستان
- افزایش درد و اندازه توده متراکم در میانه دوره
قاعدگی از تخمک گذاری تا قبل از شروع پریود
تغییرات فیبروکیستیک
پستان معمولاً در دوران باروری بانوان اتفاق میافتد. زنانی که به دوره یائسگی
رسیدهاند، به ندرت با این مشکل مواجه میشوند.
تشخیص فیبروکیستیک در
مرحله اول توسط پزشک و با استفاده از آزمایشات فیزیکی انجام میشود. علاوه بر این، انجام ماموگرافی ،
تصویر برداری MRIو یا سونوگرافی میتواند به تشخیص دقیقتر نوع و ماهیت بافتهای متراکم
پستان کمک کند. کلیه آزمایشهای مربوط به تشخیص ناهنجاریهای پستان در کلینیک دکتروهاب آقایی واقع در خیابان ولیعصر با کاردی از رادیولوژیستهای مجرب انجام میشود.
پزشک شما با استفاده از معاینه فیزیکی و مشاهده پستانها و گرههای لنفاوی
اطراف سینه و گردن، نسبت به وجود هرگونه ناهنجاری ظاهری یا ساختاری در بافت پستانها اطلاع حاصل میکند. اگر سوابق پزشکی شما نشانی از تغییرات و ناهنجاریهای غیر
طبیعی در بافت پستان نداشته باشد، انجام آزمایشات تکمیلی نیازی نیست. اگر پزشک
شما متوجه وجود تغییرات فیبروکیستیک در پستانها شد، باید چند هفته بعد و پس از
اتمام دوره قاعدگی مجدداً برای بررسی تغییرات به پزشک خود مراجعه کنید.
اگر پزشک شما متوجه وجود یک توده ضخیم و متراکم در
بافت پستانها شود ممکن است انجام آزمایش ماموگرافی دیجیتال تشخیصی را تجویز کند.
ماموگرافی با استفاده از پرتوهای ضعیف شده اشعه ایکس انجام میشود و به منظور شناسایی دقیق ناهنجاریهای بافت
پستان استفاده میشود.
گاهی اوقات از سونوگرافی در کنار آزمایش
ماموگرافی استفاده میشود. سونوگرافی در تشخیص ناهنجاریها در زنان جوانتر از سی
سال که بافت پستان متراکمتری دارند از ماموگرافی مؤثرتر عمل میکند. در سونوگرافی، تفاوت بین کیستها و تودههای متراکم پستان بهتر تشخیص داده میشود.
در
اغلب زنان، وجود فیبروکیستیک پستان یک امر طبیعی و کاملاً بدون خطر است و نیازی
به درمانهای تهاجمی برای از بین بردن آن نیست. معمولاً استفاده از روشهای درمانی
خانگی برای کاهش درد و ناراحتی ناشی از این مشکل مؤثر واقع میشود. داروهای مسکن
رایج مانند ایبوبروفن و استامینوفن میتواند درد و ناراحتی ناشی از فیبروکیستیک را
به طور مؤثری کاهش دهد. علاوه بر این، استفاده از سوتینهای مناسب و استاندارد که
فشاری به بافت پستان وارد نمیکنند میتواند درد ناشی از این عارضه را کاهش دهد.
گاهی
اوقات نیز استفاده از کمپرسهای سرد و گرم به کاهش درد و علائم فیبروکیستیک کمک میکند. پیشنهاد ما این است که هر دو کمپرس سرد و گرم را برای تسکین درد خود امتحان
کنید و هر کدام از روشها که برای شما مؤثرتر بود از آن استفاده کنید.
درمان فیبروکیستیک سینه با در طب سنتی
کاهش
مصرف چربی در رژیم غذایی میتواند تا حد زیادی به بهبود درد ناشی از فیبروکیستیک
کمک کند. مصرف مایعات فراوان باعث دفع سموم بدن و در نتیجه کاهش درد و ورم ناحیه
پستان میشود. مصرف مواد غذایی دارای فیبر فراوان مانند سبزیجات، حبوبات و غلات
به کاهش درد و ورم ناشی از فیبروکیستیک کمک بسیاری میکند. در کنار آن پیشنهاد میشود از مکملهای ویتامین E، روغنهای مخصوص ماساژ مانند روغن
کرچک و روغن گل مغربی و همچنین دم کرده تخم رازیانه استفاده شود.
عمل فیبروکیستیک
در مواقعی که درد و
ورم ناشی از فیبروکیستیک طاقت فرسا میشود از روشهایی مانند طب سوزنی و خارج کردن
فیبروکیستیکها از طریق جراحی استفاده میشود. در طب سوزنی، پزشک با استفاده از
سوزنهای نازک مخصوص درمانی، مایع درون بافتهای کیستیک را خارج میکند. خارج شدن
مایع از بافت متراکم موجود در پستان یک مهر تأیید بر سرطانی نبودن این بافت است.
استفاده از عمل جراحی
در درمان فیبروکیستیک بسیار نادر است. با این حال در مواقعی که هیچ یک از درمانهای خانگی و دارویی مشکل را برطرف نکرد ممکن است پزشک با استفاده از روشهای کمتر
تهاجمی مانند لاپاروسکوپی اقدام به حذف تودههای فیبروکیستیک از بافت پستان کند.
در تغییرات فیبروکیستیک چه کارهایی باید انجام شود؟
- هر
ماه در هنگام پریود و یا بلافاصله بعد از اتمام پریود پستانها توسط خود فرد معاینه
شوند، در صورت بروز هر گونه تغییری در تودههایی که قبلا تشخیص داده شده است به
پزشک مراجعه شود.
- سالانه حداقل یکبار برای معاینه
و انجام بررسیهای تکمیلی از جمله سونوگرافی پستان و در صورت لزوم ماموگرافی به
پزشک خود مراجعه کنند. اگر سابقه سرطان در خانواده فرد وجود دارد امکان دارد نیاز
به انجام معاینات به فواصل کمتری باشد.
- در
مورد فعالیت در زمان ابتلا به تغیرات فیبروکیستیک محدودیتی وجود ندارد مگر از
فعالیتهایی که منجر به صدمه بر کیستها میشود باید خودداری شود.
در چه شرایطی باید بلافاصله به پزشک مراجعه
نمود؟
- بروز توده جدید که قبلا وجود نداشته است
- افزایش سایز تودههای قبلی
- بروز ترشح از نوک پستان
- بروز دردهای طولانی مدت بیشتر از دو هفته در یک ناحیه خاص
- بروز هر گونه تغییرات در پوست و یا در نوک پستان
لازم
است به این نکته اشاره کنیم که فیبروکیستیک به تنهایی نشان دهنده مشکل خطرناکی
نیست. در واقع نمیتوان فیبروکیستیک را یک بیماری دانست. اما در صورتی که تغییرات
فیبروکیستیک در زنان سبب بروز علائمی مانند دردناک شدن بیش از حد بافت پستان،
بروز ترشحات و یا مشاهده ناهنجاریهای ظاهری شود باید حتماً به پزشک مراجعه
کرد. در مرکز رادیولوژی و سونوگرافی دکتر وهاب آقایی کلیه
آزمایشات مربوط به ناهنجاریهای پستان شامل سونوگرافی، ماموگرافی، بیوپسی و رادیولوژی با
استفاده از پیشرفتهترین و مجهزترین دستگاهها انجام میشود.