الاستوگرافی کبد یا فیبرو اسکن کبد روشی است که برای تشخیص فیبروز کبد و تشخیص
کبد چرب مورد
استفاده قرار می‌گیرد. بیماری‌های مزمن و خطرناکی چون هپاتیت B و C و کبد چرب، مشکلاتی هستند که این عضو را
درگیر می‌کند. تشخیص به موقع این بیماری‌ها به بهبود و پیشگیری از پیشرفت آن کمک
می‌کند. به همین دلیل الاستوگرافی یا فیبرواسکن کبد (Liver fibroscan) اهمیت بسیاری دارد. در این
مقاله قصد داریم توضیحات جامعی در مورد الاستوگرافی کبد (Liver elastography) ارائه دهیم.
الاستوگرافی یکی از روش‌های شبیه به سونوگرافی است که با
استفاده از پروب انجام می‌شود. در این روش فیبروز کبدی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
فیبروز بیماری است که جریان خون را در کبد کاهش می‌دهد و باعث تخریب بافت آن می‌شود. عدم درمان فیبروز به
سرطان کبد(liver cancer) یا
نارسایی کبد منتهی می‌شود.
به طور کلی الاستوگرافی کبد به دو روشی که در ادامه بیان می‌کنیم،
انجام می‌شود.
-
الاستوگرافی اولتراسوند(Ultrasound elastography): این متد با نام
فیبرواسکن نیز شناخته می‌شود و متداول‌تر است. این روش مانند سونوگرافی است و از
امواج صوتی برای تشخیص فیبروز و کبد چرب استفاده می‌کند. بنابراین دارای پروب است.
-
MRE (الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی): این روش ترکیبی از MRI
و سونوگرافی است. در این روش نمای بصری از کبد روی مانیتور نمایش داده می‌شود که
میزان فیبروز کبدی را مشخص می‌کند
معمولا زمانی که پزشکان از الاستوگرافی کبد صحبت می‌کنند،
روش اول را در نظر دارند. به همین دلیل در ادامه این مقاله توضیحات را در مورد این
روش ارائه می‌دهیم. در صورتی که پزشک به وجود بیماری خاصی در کبد مشکوک شود، ممکن
است در نوبت‌های بعدی نمونه برداری از کبد را برای بیمار تجویز کند.
کبد در قسمت بالایی شکم و زیر استخوان‌های قفسه سینه قرار
دارد. بنابراین برای الاستوگرافی، پروب باید روی این ناحیه قرار گیرد. بیمار باید
به پشت روی تخت مخصوص دراز بکشید. سپس پزشک قسمت مورد نظر را آغشته به ژل می‌کند.
سپس پروب الاستوگرافی را که با نام پروب فیبرو اسکن نیز شناخته می‌شود، روی ناحیه
مورد نظر قرار می‌دهد. در نهایت نتایج روی مانیتور نمایش داده می‌شود و قابل پرینت
خواهد بود. پزشک نیز با توجه به نتایج تحلیل لازم را انجام می‌دهد. این نتایج وجود
کبد چرب، سیروز، فیبروز و سایر بیماری‌های کبدی را نشان می‌دهند.
بیماران باید با لباس گشاد برای تست الاستوگرافی کبد مراجعه
کنند. آن‌ها از سه ساعت قبل از آزمایش باید خوردن و نوشیدن را متوقف کنند تا نتایج
دقیق‌تری به دست آید. اسکن حدود ۱۰ الی ۱۵
دقیقه به طور می‌انجامد. اما بیمار باید حدود برنامه ریزی کند و سی دقیقه الی یک
ساعت را به این کار اختصاص دهد.
همانطور که گفته شد، الاستوگرافی برای تشخیص بیماری‌های
موجود در کبد و شدت آن‌ها به کار می‌رود. به کمک فیبرو اسکن کبد پزشک می‌تواند
میزان سیروز یا فیبروز کبدی را مشخص کند. بنابراین با توجه به این موضوع مشخص
خواهد شد که بیمار به چه نوع داروهایی نیاز دارد. حتی مشخص می‌شود که آیا بیمار
نیاز به مصرف دارو دارد یا خیر. برخی از بیماران باید تحت نظارت باشند تا در صورت
وجود نشانه‌های سرطان کبد در اولین فرصت برای درمان اقدام کنند. این نظارت بر
پیشگیری از سرطان نیز معمولا با استفاده از الاستوگرافی کبد انجام می‌شود. افراد
مستعد باید یک بار در سال این تست را انجام دهند.
بسیاری از افراد تا مدت بسیاری بعد از ابتلا، متوجه فیبروز
و سیروز کبدی نمی‌شوند. این موضوع پیشرفت بیماری را به دنبال خواهد داشت. علائم
بیماری‌های کبدی ممکن است با بیماری‌های دیگر مشترک باشد. به همین دلیل بیماران به
دستور پزشک باید الاستوگرافی کبد را انجام دهند. اما به طور کلی علائم زیر نشانه‌های
بیماری در این عضو هستند و افراد مبتلا به آن‌ها باید تحت آزمایش و معاینه پزشک
قرار گیرند.
- زردی پوست.
- احساس خستگی و گیجی بیش از حد.
- خارش.
- کبودی شدید و زیاد در اثر ضربه‌های ساده.
- خون دماغ شدید.
- تورم در پاها.
- کاهش وزن شدید.
تست‌های سونوگرافی جزو کم‌خطرترین تست‌هایی هستند که عوارض
جانبی ندارند. آن‌ها همچنین تهاجمی نیستند و بنابراین حتی خطر عفونت نیز در آن‌ها
وجود ندارد. با این حال، گروه‌هایی هستند که باید از انجام الاستوگرافی کبد
خودداری کنند یا در صورت نیاز به انجام با پزشک متخصص مشورت داشته باشند. این گروه‌ها
عبارتند از:
- افرادی که به دلیل بیماری یا شرایط خاص در شکم آن‌ها تجمع مایعات وجود دارد.
- افرادی که به هپاتیت شدید مبتلا هستند.
- افرادی که اختلال قلب سمت راست دارند.
- افرادی که اضافه وزن بسیار زیادی دارند.
- افرادی که فضاهای بین دنده‌ای آن‌ها کوچک‌تر از حد نرمال است.
- افرادی که نمی‌توانند به پشت دراز بکشند.
لازم به ذکر است که MRE
برای افرادی که ایمپلنت‌های فلزی در بدن آن‌ها وجود دارد، مناسب نیست. این متد
همچنین برای خانم‌های باردار یا افرادی که قصد بارداری دارند، توصیه نمی‌شود.
در صورتی که فرد مشکل خاصی نداشته باشد، برای الاستوگرافی
نیازی به همراه یا راننده ندارد. چرا که در این روش هیچ گونه دارویی به بیمار
تزریق نمی‌شود و می‌تواند به تنهایی رانندگی کند و به منزل و محل کار خود بازگردد.
بعد از پایان تست نیازی به بستری وجود ندارد و فرد می‌تواند به زندگی عادی خود
بازگردد. نتایج نیز در مرکز دکتر وهاب آقایی معمولا بلافاصله به بیمار ارائه
خواهند شد.
سایر اقدامات باید بعد از مشخص شدن نتیجه انجام شود. فرد
باید نتایج آزمایش خود را به پزشک متخصص در این زمینه نشان دهد. سپس اقدامات
درمانی یا پیشگیرانه لازم را انجام دهد. برخی از بیماران بعد از مشخص شدن نتیجه
باید دارو مصرف کنند یا حتی عمل جراحی داشته باشند.
تاکنون دریافته‌اید که علت انجام تست الاستوگرافی چیست.
هرچه فیبروز کبدی بیشتر باشد، بدین معنی است که بافت کبد آسیب بیشتری دیده است.
رتبه‌بندی آسیب کبد در سه سطح خفیف، متوسط و پیشرفته دسته‌بندی می‌شوند. در صورتی
که پزشک نشانه‌ای از وجود بیماری را در کبد مشاهده کند، ممکن است
آزمایش‌های اضافی
مانند آزمایش خون یا نمونه برداری از کبد را تجویز نماید.
در صورتی که فیبروز در سطح خفیف باشد، بیماران با اصلاح سبک
زندگی و ترک عادات غلط خود می‌توانند از پیشرفت آن پیشگیری کنند. اما در صورتی که
فیبروز در سطح پیشرفته قرار داشته باشد، باید اقدامات جدی برای درمان آن انجام
شود. در صورتی که فیبروز پیشرفته درمان نشود، بیماری‌های بدتری چون سرطان و
نارسایی کبد ایجاد خواهد شد. بنابراین لازم است که بیماران به توصیه‌هایی که پزشک
بعد از بررسی نتایج الاستوگرافی کبد و تفسیر جواب سونوگرافی کبد ارائه می‌دهد، به صورت کامل
عمل کنند.
یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی که در تعیین نتیجه آزمایش و
دقیق بودن آن نقش دارد، دستگاهی است که آزمایش با آن انجام می‌شود. بنابراین افراد
به مرکز تصویربرداری و سونوگرافی نیاز دارند که دارای بهترین و بروزترین تجهیزات و
دستگاه‌ها باشد. کبد یکی از حیاتی‌ترین اعضای بدن است که اختلال در عملکرد یا وجود
بیماری در آن سایر اعضا را نیز درگیر می‌کند. بنابراین تشخیص به موقع مشکلات موجود
در آن، اهمیت ویژه‌ای دارد. به همین دلیل برای انجام الاستوگرافی کبد نباید هیچ
ریسکی کرد و حتما باید به یک مرکز معتبر مراجعه نمود.