ایدز مخفف اول کلمات Acquired immune deficiency syndrome به معنای سندرم نقص اکتسابی ایمنی می‌باشد. در این بیماری، ویروس به گلبول‌های سفیدی موسوم به لنفوسیت‌ها حمله میکند و آنها را که وظیفه دفاع از بدن در مقابل بیماری‌ها را دارند، آلوده میکند. به همین دلیل در مراحل پیشرفته بیماری، فرد در مقابل عوامل بیماری‌زای خیلی ساده همچون سرماخوردگی نیز نمی‌توانند دوام بیاورد و اکثر بیماران در اثر یک عفونت ساده و حتی یک قارچ بیماری زا، از بین می‌روند.
در واقع HIV یک ویروس است که به تدریج به سیستم ایمنی بدن حمله میکند، سیستم ایمنی بدن به طور طبیعی از بدن در مقابل بیماری دفاع میکند. اما اگر شخصی به عفونت HIV مبتلا گردد، در آینده، سیستم ایمنی بدن توان مقابله با بیماری‌ها و عفونت‌ها را نخواهد داشت. این ویروس یک نوع گلبول سفید خون به نام کمک کننده T را تخریب میکند و خود را در آن گلبول سفید کپی میکند. (ویروس، DNA خود را در DNA گلبول سفید مورد نظر کپی میکند تا پس از تقسیم سلولی گلبول آلوده به ویروس تشکیل گردد)
سلول‌های کمک کننده T هم چنین جزء دسته سلول‌های CD4 به شمار می‌آیند.
انواع گوناگونی از ویروس HIV وجود دارد که اثرات گوناگونی نیز در بدن انسان دارند که به شرح زیر هستند:
انواع ویروس HIV
1- HIV نوع یک : بیشترین نوع مشاهده در جهان به شمار می‌آید.
2- HIV نوع دو : این نوع از ویروس بیشتر در غرب آفریقا و برخی نقاط هند و اروپا مشاهده شده است.
دوره نهفتگی (دوره کمون) این بیماری می‌تواند از دو یا سه سال تا ده سال نیز طول بکشد در این مدت بیماری علایم خاصی نشان نمی‌دهد این در حالی است که فرد آلوده قابلیت انتقال به دیگر افراد را دارد. اما در نهایت علائم ابتلا به بیماری ایدز با توجه به شدت بیماری مختلف است. و شامل موارد زیر می‌شود:
عفونت اولیه ایدز (HIV حاد)
تقریبا نصف کسانی که تازه به ویروس اچ آی وی آلوده می‌شوند در عرض دو تا چهار هفته به علائمی شبیه آنفولانزا مبتلا می‌شوند. این علائم شامل تب، خستگی، ناراحتی‌های پوستی مثل خارش یا تحریک پوست، درد ماهیچه و مفصل، سردرد و تورم در غدد لنفاوی و بیشتر روی گردن است.
این نشانه‌ها در عفونت اولیه (HIV حاد) دیده می‌شود. از آنجایی که این نشانه‌ها تو خیلی از بیماری‌های دیگه هم مشترکه، اگه بیمار در رابطه با رفتارهای پرخطر خودش قبل از بروز این نشونه‌ها چیزی نگه، این احتمال وجود داره که تشخیص ایدز کمی به تاخیر بیفته.
هرچند علائم عفونت حاد ایدز و اولیه HIV ممکنه اون قدر ضعیف باشه که مورد توجه قرار نگیره اما مقدار ویروس در جریان خون (که اصطلاحا به اون بار ویروسی گفته میشه) در این زمان به طور ویژه‌ای شدیده. همین موضوع باعث میشه عفونت HIV در طول عفونت اولیه نسبت به مرحله بعدی عفونت، با شدت بیشتری گسترش پیدا کند.
عفونت بالینی نهفته (HIV مزمن)
در برخی افراد تورم مداوم گره‌های لنفاوی در طول HIV نهفته بالینی اتفاق می‌افته. در غیر این صورت هیچ علائم و نشانه خاصی در وضعیت عفونت بالینی نهفته وجود نداره. در این حالت ویروس HIV در بدن و در گلبول‌های سفید آلوده خون باقی می‌ماند.
در صورتی که فردی با عفونت بالینی نهفته، تحت درمان ضد ویروسی قرار نگیره، روند پیشرفت بیماری به طور عمومی حدود ۱۰ سال طول می‌کشه. این دوره میتونه برای دهه‌ها در افرادی که از داروهای ضد ویروسی استفاده می‌کنن به درازا بکشد.
عفونت زودهنگام HIV
این نشونه‌ها وقتی بروز پیدا می‌کنه که ویروس به تکثیر و تخریب سلول‌های ایمنی ادامه بده:
- تب
- خستگی
- متورم شدن غدد لنفاوی ( معمولایکی از اولین نشانه‌های عفونت HIV همین تورمه )
- اسهال
- کاهش وزن
- عفونت قارچی‌دهان و دندان (برفک)
- زونا
پیشرفت بیماری ایدز
در صورتیکه فرد مبتلا به عفونت HIV تحت هیچگونه درمانی قرار نگیره روند پیشروی بیماری در فرد حدود ۱۰ سال طول می‌کشه. در طول این مدت، سیستم ایمنی بدن فرد به شدت آسیب می‌بینه و در نتیجه بدن فرد مستعد ابتلا به عفونت‌هایی مختلف میشه. عفونت‌هایی که معمولا برای یک فرد با سیستم ایمنی سالم مشکلی ایجاد نمی‌کنه اما برای فرد مبتلا به ویروس اچ.آی.وی میتونه خیلی دردسر ساز بشه. علائم و نشونه‌هایی که میشه در مرحله پیشروی ایدز بهش اشاره کرد عبارتنداز:
- عرق شبانه
- تب تکرار شونده
- اسهال مزمن
- بروز لکه‌های سفید مداوم یا ضایعات غیر معمول در زبان و یا دهان خود
- خستگی مداوم و مبهم
- کاهش وزن
- خارش و یا برآمدگی‌های بر روی پوست
مهمترین راه انتقال این بیماری از طریق خون می‌باشد. البته از طریق منی، ترشحات قبل از انزال منی و ترشحات واژنی نیز می‌تواند انتقال یابد.
در مجموع سه روش انتقال برای این بیماری وجود دارد:
- از طریق خون
- از طریق تماس جنسی پر خطر
- از مادر باردار بیمار به جنین
البته اخیرا روش‌هایی برای تولد نوزاد سالم از مادر بیمار به کار بسته شده که نتایج خوبی هم داشته است.
بر خلاف تصور بسیاری از افراد، این بیماری از طریق بزاق، اشک، عرق و یا بوسیدن به دیگران منتقل نمی‌شود. زیرا ویروس ایدز در آب، هوا، غذا، بزاق ، عرق و ادرار نمیتواند زنده بماند مگر به خون آلوده باشند و از طریق خون نیز جذب بدن انسان شود به عنوان مثال هنگام بوسیدن، بزاق آلوده به خون بیمار با زخم دهان یا لب فرد مقابل تماس داشته باشد، همچنین نیش حشرات نیز عامل انتقال این ویروس نمی‌باشد.
تزریق از طریق سرنگ مشترک در معتادان نیز از روش‌های شایع انتقال ایدز می‌باشد.
متاسفانه زنان به دلیل فیزیولوژی خاص بدنی، به احتمال بیشتری نسبت به مردان در آمیزش پر خطر جنسی، مبتلا می‌گردند زیرا آلت مرد بیمار و مایعات خارج شده از آن در تماس مستقیم با مایعات واژن زن قرار دارد ولی برای مردان به دلیل سطح تماس کمتر، و راه نفوذ کمتر مایعات آلوده به بدن، احتمال کمتری وجود دارد.
ایدز نه واکسن دارد و نه درمان قطعی بنابراین تنها می توان از بروز آن جلوگیری نمود. استفاده از چند نکته می‌تواند انسان را از خطر ابتلا به این بیماری حفظ کند:
- استفاده از کاندوم در روابط جنسی پر خطر
- عدم داشتن شریک‌‌های جنسی متعدد
- عدم مبادرت به همجنس گرایی
- عدم استفاده از سرنگ مشترک یا خالکوبی
- مراجعه به مراکز معتبر دندانپزشکی و در صورت لزوم
- استفاده از فراورده‌های خونی معتبر و استاندارد می‌تواند تا حد زیادی پیشگیری را تضمین نماید.
- HIV مخفف human immunodeficiency virus به معنای ویروس نقص اکتسابی سیستم ایمنی می‌باشد.
- اگر مورد درمان قرار نگیرد می‌تواند در مدت زمان 10 تا 15 سال در بدن گسترش یابد و به شدت سیستم ایمنی بدن را تخریب کند.
- با تشخیص به موقع و اقدامات درمانی مناسب، فرد بیمار می‌تواند زندگی عادی و سالمی داشته باشد.
- ویروس HIV در مایعات بدن یافت می‌شود در منی، خون، مایعات واژنی و مقعدی یافت می‌شود.
- ویروس HIV از طریق آب دهان، بزاق و یا اشک و عرق انتقال پیدا نمی‌کند.
- بر اساس آمار بریتانیا ، بیشترین طریقه انتقال بیماری HIV، از راه رابطه جنسی از مقعد یا واژن و بدون استفاده از کاندوم بوده است.
- همچنین از راه‌های زیر نیز ممکن است در معرض ویروس HIV قرار بگیرید: سوزن آلوده، سرنگ مشترک، فرآورده‌های خونی، از شیر مادر به نوزاد، از مادر به جنین در دوران بارداری.
این یکی از سوالات متداول در مورد ایدز است. ایدز تنها از طریق آزمایش خون قابل تشخیص دقیق می‌باشد و پاسخ اینست که معمولا برای تشخیص بیماری حداقل دو تا سه هفته بعد از مقاربت آزمایش انجام می‌گیرد و برای اطمینان از نتیجه آن با فاصله زمانی چند هفته تا چند ماه آزمایش تکرار می‌گردد تا از نتیجه مطمئن شوند مثلا 12 ماه بعد از اولین آزمایش، آزمایش دوم را انجام می‌دهند تا در صورت کاذب بودن آزمایش قبلی، نتیجه مشخص گردد.
برای روابط با افراد خانواده و دوستان و آشنایان همان نکاتی که در بالا ذکر شد کافیست و نیازی نیست از بوسیدن، بغل کردن و یا اشک و عرق این افراد بترسیم. ویروس ایدز از راه پوست سالم نمیتواند وارد بدن شود و تنها در صورت پاشیدن خون بیمار به قرنیه چشم امکان ابتلا وجود دارد، استفاده از دستکش پلاستیکی و عینک برای کمک و امداد رسانی به افراد بیمار کفایت میکند.
در نهایت
روز جهانی ایدز (World AIDS Day) مصادف با اول دسامبر است. سازمان ملل برای مبارزه با ایدز خواستار دسترسی همه مردم جهان به تست اچ‌آی‌وی شده است. در روز جهانی ایدز مردم لباس‌های شان را به روبان قرمز مزین می‌کنند تا توجه و مراقبت در برابر HIV و ایدز را متذکر شده و به دیگران یادآور شوند که تعهد و پایبندی و حمایت آنها مورد نیاز است.
منابع:
www.webmd.com
www.who.com
www.tums.ac.ir