غده تیروئید: بیماری‌‌ها و روش‌های درمان آن

بیماری‌های شایع غده تیروئید

گواتر: گواتر یک اصطلاح کلی برای تورم تیروئید می‌باشد. این وضعیت اغلب بی خطر است اما می‌تواند نشان دهنده کمبود ید یا وضعیتی مرتبط با التهاب تیروئید به نام تیروئیدیت هاشیموتو باشد.

تیروئیدیت: التهاب تیروئید است، که معمولا به دلیل یک عفونت ویروسی یا بیماری خودایمنی اتفاق می‌افتد. تیروئیدیت گاهی ممکن است دردناک باشد و برخی اوقات نیز هیچ علامتی ندارد.

هایپرتیروئیدیسم(Hyperthyroidism): این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که غده تیروئید بیشتر از نیاز بدن هورمون ترشح کند (تیروئید پرکار). پرکاری تیروئید اغلب به دلیل بیماری گریوز یا ندول تیروئید بیش فعال ایجاد می‌شود.

هیپوتیروئیدیسم(Hypothyroidism): زمانی که غده تیروئید به میزان کافی هورمون ترشح نمی‌کند (تیروئید کم کار). آسیب تیروئید ناشی از بیماری خودایمنی شایع‌ترین علت کم کاری تیروئید است.

بیماری گریوز: یک وضعیت خود ایمنی است که در آن تیروئید بیش از حد تحریک می‌شود و باعث پرکاری تیروئید می‌شود.

سرطان تیروئید: سرطان تیروئید معمولا قابل درمان، یک نوع غیر معمول سرطان است. برای درمان سرطان تیروئید ممکن است از جراحی، پرتو درمانی و هورمون درمانی استفاده شود.

 ندول تیروئید: یک توده غیر طبیعی کوچک در غده تیروئید است. ندول‌های تیروئید بسیار شایع هستند. گاهی برخی از این ندول‌ها، سرطانی می‌شوند، که البته این وضعیت به ندرت اتفاق می‌افتد. این ندول‌ها ممکن است باعث شوند غده تیروئید هورمون بیش‌تری ترشح کند و باعث پرکاری تیروئید شوند، گاهی اوقات نیز مشکل خاصی ایجاد نمی‌کنند.

طوفان تیروئید: شکل نادری از پرکاری تیروئید است که در آن سطوح بسیار بالای هورمون تیروئید باعث ایجاد علائم شدید بیماری می‌شود.

یوتیروئید: در این بیماری، علی رغم غیر طبیعی بودن ظاهر تیروئید در سونوگرافی و ایزوتوپ اسکن، غده تیروئید در آزمایشات هورمونی و خونی عملکردی طبیعی از خود نشان می‌دهند.

آزمایشات مربوط به غده تیروئید

با توجه به علائم و شدت بیماری، پزشک ممکن است تست‌ها و آزمایشات زیر را درخواست کند تا در مورد علت اصلی بیماری، میزان پیشروی و یا نحوه پاسخ دهی بیمار به درمان، اطلاعات کسب کند:

·   آنتی بادی‌های ضدTPO :در بیماری خود ایمنی تیروئید، پروتئین‌ها به اشتباه به آنزیم پراکسیداز تیروئید حمله می‌کنند که توسط تیروئید برای ساخت هورمون‌های تیروئید استفاده می‌شود.

·     سونوگرافی غده تیروئید: از روش‌های آسان و بدون ضرر و نسبتا ارزان جهت پیگیری و تصمیم گیری در خصوص ندول (توده)‌های تیروئید، سونوگرافی می‌باشد. در این روش، یک پروب بر روی پوست گردن قرار می‌گیرد و امواج صوتی منعکس شده می‌تواند مناطق غیر طبیعی بافت تیروئید را تشخیص دهد.

خصوصیات سونوگرافیک گره از جمله کاهش اکوژنیسیته در مقایسه با نسوج اطراف، منفرد بودن گره، نامنظم بودن حدود گره و وجود کلسیفیکاسیون‌های ریز متعدد، احتمال بدخیمی را بیشتر می‌کند. از طرف دیگر سونوگرافی تیروئید به روش داپلر میزان خون رسانی گره را نشان می‌دهد که هر چه گره پر عروق‌تر باشد، احتمال بدخیمی بیشتر خواهد بود.

ازآنجا که سونوگرافی تیروئید آسان است و در آن از اشعه‌ی یونیزان (به خلاف تصویرسازی طب هسته‌‌ای) استفاده نمی‌شود، استفاده از آن رو به افزایش است و به ‌این ‌وسیله ندول‌های تیروئید بیشتری تشخیص داده می‌شوند.

·     اسکن تیروئید: در این روش، مقدار کمی ید رادیواکتیو از طریق دهان وارد بدن می‌شود تا تصویر برداری از غده تیروئید انجام شود. ید رادیواکتیو، در غده تیروئید جمع می‌شود و می‌تواند اطلاعات مفیدی از شرایط غده تیروئید، به پزشک بدهد.

·    بیوپسی تیروئید: در این روش، مقدار کمی از بافت تیروئید، معمولا برای بررسی سرطان تیروئید، برداشته می‌شود. نتایج بیوپسی می‌تواند نشان دهنده وجود یک ندول بی خطر و یا گواتر ساده باشد. گاهی اوقات نیز، نتایج می‌تواند نشان دهنده شرایط جدی بیمار باشد، در این صورت، بیمار باید سریعا تحت درمان و مراقبت قرار بگیرد.

·    بررسی هورمون محرک تیروئید (TSH): این هورمون، توسط مغز ترشح می‌شود و ترشح هورمون تیروئید را تنظیم می‌کند. اگر آزمایش خون نشان دهنده TSH بالا باشد، سطح هورمون تیروئید پایین خواهد بود (کم کاری تیروئید) و از طرف دیگر، TSH پایین نشان دهنده بالا بودن هورمون‌های تیروئیدی و پرکاری تیروئید است.

·    بررسی T3 و T4 (تیروکسین): این دو ماده اشکال اولیه هورمون تیروئید هستند که مقدار آن‌ها با آزمایش خون بررسی می‌شود.

·    بررسی تیروگلوبولین‌ها: تیروگلوبولین‌ها موادی هستند که از تیروئید ترشح می‌شوند و به عنوان نشانگر سرطان تیروئید شناخته می‌شوند. میزان این مواد اغلب در طول پیگیری درمان، در بیماران مبتلا به سرطان تیروئید اندازه گیری می‌شود. سطوح بالای این مولکول‌ها، نشان دهنده عود کردن سرطان است.

·    سایر آزمایشات تصویربرداری: اگر سرطان تیروئید گسترش یافته باشد (حالتی که به آن متاستاز گفته می‌شود)، آزمایش‌هایی مانند سی تی اسکن، اسکن MRI یا اسکن PET می‌تواند به شناسایی میزان گسترش کمک کند. کلینیکتصویربرداری دکتر وهاب آقایی، با به روزترین دستگاه‌های تصویربرداری و کادر متخصص خود، در تشخیص زود هنگام مشکلات مربوط به تیروئید، یکی از بهترین کلینیک‌هایتصویربرداری ایران شناخته شده است.

علائم تیروئید چیست؟

در بیشتر موارد، علائم بیماری تیروئید را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد: علائم مربوط سطح بالای هورمون تیروئید (پرکاری تیروئید) و علائم مربوط به کمبود هورمون تیروئید (کم کاری تیروئید).

 علائم پرکاری تیروئید می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

•         تجربه اضطراب، تحریک پذیری و عصبی بودن
•         داشتن مشکل در خواب
•         کاهش وزن
•         داشتن غده تیروئید بزرگ یا گواتر
•         داشتن ضعف عضلانی و لرزش
•         تجربه قاعدگی نامنظم یا توقف چرخه قاعدگی
•         احساس حساسیت به گرما
•         داشتن مشکلات بینایی یا سوزش چشم 

علائم تیروئید کم کار می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

•         احساس خستگی
•         افزایش وزن
•         تجربه فراموشی
•         داشتن قاعدگی های مکرر و سنگین
•         داشتن موهای خشک و زبر
•         داشتن صدای خشن
•         تجربه عدم تحمل دمای سرد 

چرا باید برای انجام ماموگرافی و گرافی دندان از شیلد تیروئید استفاده شود؟

نزدیکترین و حساس‌ترین اندام که در حین انجام ماموگرافی و یا رادیوگرافی از دندان در معرض اشعه X قرار دارد غده تیروئید می‌باشد. بنابراین هنگام مراجعه و انجام آزمایشات مربوطه از کارشناس یا پزشک مربوطه بخواهید که از شیلد تیروئید یا گردنبند سربی برای محافظت از غده تیروئید شما استفاده کند.

روش‌های درمان تیروئید

با توجه به نتایج آزمایش و شدت بیماری، پس از مشورت با بیمار، پزشک ممکن است از یک یا چند مورد از روش‌های زیر را برای درمان تیروئید آغاز کند:

•       جراحی تیروئید (تیروئیدکتومی): در این روش، جراح تمام یا بخشی از تیروئید را در یک عمل جراحی برمی‌دارد. تیروئیدکتومی برای درمان سرطان تیروئید، گواتر یا پرکاری تیروئید انجام می‌شود.
•      داروهای ضد تیروئید: داروها می‌توانند تولید بیش از حد هورمون تیروئید را در پرکاری تیروئید کاهش دهند. متیمازول و پروپیل تیوراسیل، دو داروی رایج ضد تیروئید هستند.
•      ید رادیواکتیو: ید دارای رادیواکتیویته که می‌تواند در دوزهای پایین برای آزمایش غده تیروئید یا تخریب غده پرکار استفاده شود، در دوزهای زیاد می‌تواند برای از بین بردن بافت سرطانی استفاده شود.
•      پرتو درمانی: در این روش، اشعه‌های درمانی در جلسات متعدد به تیروئید هدایت می‌شود. این پرتوهای پر انرژی به کشتن سلول‌های سرطانی تیروئید کمک می‌کند.
•     قرص‌های هورمونی: در این روش، داروهایی که دوز آن به دقت تنظیم می‌شود، جایگزین هورمون‌های تیروئیدی میشوند، زیرا بدن دیگر به صورت طبیعی قادر به ساختن آنها نمی‌باشد. قرص‌های هورمون تیروئید کم کاری تیروئید را درمان می‌کند. این قرص‌ها برای جلوگیری از عود سرطان تیروئید پس از درمان نیز استفاده می‌شوند.
•     TSH نوترکیب انسان: تزریق این عامل محرک تیروئید می‌تواند باعث شود که سرطان تیروئید (در صورت وجود) در آزمایش‌‌های تصویربرداری به صورت واضح‌ تر نشان داده شود.

https://www.webmd.com/women/picture-of-the-thyroid

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279388/

ندول های سرد و گرم تیروئید

تفسیر سونوگرافی تیروئید و گردن