مقدمه
طحال بخشی از سیستم لنفاوی بدن است. سیستم لنفاوی در
بدن انسان وظیفه دفع مواد زائد سلولی، حفظ تعادل مایعات در بدن و ساختن گلبول‌های
سفید به منظور مبارزه با عفونت‌ها را به عهده دارد. علاوه بر این، طحال موادی از
خود ترشح می‌کند که به رفع التهابات در بدن و بهبود زخم‌ها کمک می‌کند.
|
آنچه در ادامه مطلب درباره طحال خواهید خواند:
|
طحال در قسمت بالا و سمت چپ شکم قرار دارد. این عضو پشت
دنده‌ها و در بالای پرده دیافراگم قرار گرفته است و به دلیل قرار گرفتن در پشت
معده به راحتی قابل لمس نیست مگر آنکه به دلیل عارضه‌ای بیش از حد بزرگ شده باشد.
این عضو ظاهری شبیه مشت گره شده دارد و رنگ آن بنفش است و وزن آن حدود 180 الی 200
در یک فرد بالغ است. در صورت بروز بیماری یا آسیب‌های خاص، ممکن است طحال به طور
غیر طبیعی رشد کند.
طحال در بدن انسان بخشی از پاسخ ایمنی در برابر عفونت‌ها را
ایجاد می‌کند و در بازیافت سلول‌های کهنه خون نقش دارد. در این مطلب قصد داریم شما
را اندکی بیشتر با طحال، عملکرد آن و بیماری های مرتبط با آن آشنا کنیم.
یکی از وظایف اصلی طحال، فیلتر کردن و تصفیه خون است و
تعداد گلبول‌های قرمز و پلاکت‌های خون را تنظیم می‌کند. طحال این وظیفه را با
تجزیه و حذف سلول‌های خون ناهنجار، پیر و یا آسیب دیده انجام می‌دهد. علاوه بر
این، طحال گلبول‌های قرمز، پلاکت‌ها و گلبول‌های سفید را در خود ذخیره می‌کند.
طحال نقش بسیار مهمی در پاسخ طبیعی سیستم ایمنی بدن نسبت به
عفونت‌ها ایفا می‌کند. وقتی طحال باکتری، ویروس و یا عفونت خاصی را در خون تشخیص
می‌دهد، گلبول‌های سفید به نام لنفوسیت را برای مبارزه با این عفونت تولید می‌کند.
شایع‌ترین عارضه‌ای که طحال را درگیر خود می‌کند، بزرگ شدن
و التهاب آن است. بیماری‌های مختلفی می‌توانند سبب بزرگ شدن طحال شوند خصوصاً
بیماری‌هایی که سبب می‌شوند سلول‌های خون با سرعت بیشتری از بین بروند. از بین
رفتن بیش از حد سلول‌های خون می‌تواند سبب بزرگ شدن طحال شود. سایر بیماری‌هایی که
می‌توانند سبب بزرگ شدن طحال شوند عبارتنداز:
- عفونت‌های ویروسی، انگلی و باکتریایی مانند سفلیس، توبرکلوزیس، اندوکاردیتیس، مونونوکلئوز و مالاریا.
- انواع سرطان خون مانند بیماری هاجکین (Hodgkin’s disease) ، لوکمی و
لنفوم.
- بیماری‌های کبد مانند سیروز کبدی.
- آنمی یا کم خونی داسی شکل.
- بیماری‌های مرتبط با سوخت و ساز مانند بیماری گاچر و یا بیماری نیمن پیکو.
- ایجاد لخته خون در یکی از رگ‌های طحال و یا کبد.
- طحال فرعی که یک زائده کوچک است که در حدود 10 درصد از افراد دیده می‌شود و
مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند.
وقتی طحال بزرگ می‌شود، نمی‌تواند به درستی عمل تصفیه خون
را انجام دهد و ممکن است به طور تصادفی گلبول‌های قرمز و پلاکت‌های سالم را تجزیه
کند. بزرگ شدن طحال در صورتی که باعث از بین رفتن بیش از حد سلول‌های خون شود یک
بیماری به نام هایپراسپلنیسم نام دارد.
بزرگ شدن طحال در ابتدا علائم خاصی به همراه ندارد اما به
مرور زمان می‌تواند سبب بروز دردهای شکمی شود. در صورتی که اندازه طحال بیش از حد
بزرگ شود ممکن است پاره شود. گاهی نیز پارگی طحال در نتیجه آسیب یا ضربه شدید به
شکم، شکستگی دنده‌ها و یا آسیب‌های دیگر به وجود آید. در این مواقع، نیاز به عمل
جراحی برداشتن طحال است.
اسپلنکتومی یا جراحی برداشتن طحال بسته به شرایط بیمار و
تشخیص جراح یا به روش باز یا به صورت لاپاروسکوپیک انجام می‌شود.
اسپلنکتومی باز
در این روش، جراح با ایجاد شکافی درست در قسمت میانی ناحیه
شکم اقدام به برداشتن طحال می‌کند. سپس محل جراحی با بخیه بسته می‌شود. این روش
معمولاً زمانی توصیه می‌شود که طحال دچار پارگی شده است و یا بیمار در نتیجه عمل‌های جراحی قبلی در ناحیه شکم خود بافت اسکار یا زخم دارد.
اسپلنکتومی به روش لاپاروسکوپی
این نوع جراحی یک روش کمتر تهاجمی است و دوره ریکاوری آن
کوتاه‌تر است و درد کمتری در مقایسه با جراحی باز به همراه دارد. در برداشتن طحال
به روش لاپاروسکوپی، جراح تنها چند برش بسیار کوچک روی ناحیه شکم انجام می‌دهد و
از طریق شکاف‌های انجام شده، ابزار جراحی لاپاروسکوپیک را وارد شکم بیمار کرده و
با استفاده از یک دوربین مخصوص اقدام به حذف طحال از بدن بیمار می‌کند. پس از
مشاهده طحال از طریق لاپاروسکوپی، ممکن است جراح تشخیص دهد که جراحی طحال به روش
باز انجام گردد.
جراحی برداشتن طحال نیز مانند سایر عمل‌های جراحی برخی
عوارض و ریسک‌های عمومی مانند عفونت، واکنش‌های آلرژیک نسبت به مواد بیهوشی،
ایجاد لخته خون و غیره به همراه داشته باشد. با این حال، ریسک‌ها و عوارض مختص به
اسپلنکتومی عبارتند از :
- ایجاد لخته خون در رگی که وظیفه خون رسانی به کبد را بر عهده دارد.
- عفونت داخلی
- آسیب به بافت‌ها و اعضای نزدیک به طحال مانند معده، روده و پانکراس
- تجمع آب میان بافتی زیر پرده دیافراگم
- آسیب به ریه‌ها
جراحی برداشتن طحال چه به روش باز و چه به روش لاپاروسکوپی
ریسک‌هایی به همراه دارد.
مراقبت کردن از سلامتی طحال کار ساده‌ای نیست زیرا بسیاری
از علل ایجاد کننده بزرگ شدن طحال مانند سرطان خون یا ناهنجاری‌های سلول‌های خونی
اجتناب ناپذیر هستند. با این حال، برخی از علل بزرگ شدن طحال مانند عفونت‌ها تا حدی
قابل پیشگیری هستند. در ادامه به نکاتی برای مراقبت از طحال می‌پردازیم:
- لوازم شخصی خود مانند حوله، مسواک و یا لیوان خود را با دیگران به اشتراک
نگذارید.
- اگر در ورزش‌های فیزیکی و پربرخورد فعالیت می‌کنید از پدهای مخصوص محافظت از
ضربات در ناحیه شکم استفاده کنید.
- از مصرف بیش از حد مشروبات الکلی و دخانیات خودداری کنید.
- از رابطه جنسی محافظت نشده اجتناب کنید.
در صورتی که دچار بزرگی طحال شدید، اقدامات درمانی توصیه
شده توسط پزشک خود را جدی بگیرید و از همه مهمتر از ورزش‌های پربرخورد و فعالیت
فیزیکی شدید پرهیز کنید.
با اینکه طحال یک عضو مهم بدن است و نقش حیاتی در سیستم
ایمنی ایفا می‌کند اما زندگی بدون آن نیز امکان پذیر است. در صورتی که طحال بر اثر
بیماری و یا آسیب‌های فیزیکی دچار آسیب شود می توان با جراحی آن را برداشت بدون
اینکه حیات بیمار به خطر بیفتد. جراحی به منظور حذف طحال اسپلنکتومی نام دارد.
سیستم لنفاوی بدن و کبد می‌توانند بسیاری از وظایف طحال را
انجام دهند. با این حال، بدون وجود طحال در بدن احتمال بروز برخی از عفونت‌ها
بیشتر می‌شود و در صورتی که فردی دچار عفونت یا بیماری شود زمان بیشتری برای
بهبودی و طی دوران نقاهت او نیاز است.
بسته به سن و شرایط عمومی جسمانی بیمار، ممکن است پزشک در
بیمارانی که طحال خود را برداشته باشند، واکسیناسیون در برابر بیماری‌های عفونی
زیر را تجویز نماید:
- آنفولانزای هموفیلوس نوع B
- آنفولانزا
- مننژیت
- آنفولانزای خوکی
- و بیماری HPV
سخن پایانی
با اینکه طحال یک عضو نسبتاً کوچک در بدن است اما وظایف
بسیار مهمی در بدن ایفا می‌کند. این عضو به حذف و تجزبه سلول‌های خونی آسیب دیده و
پیر کمک می‌کند و برای محافظت از بدن در برابر بیماری‌های عفونی، لنفوسیت‌ها یا
گلبول‌های سفید را تولید می‌کند. بیماری‌ها و صدمات وارد شده به طحال می‌تواند سبب
بزرگ شدن یا حتی پارگی آن شوند. در صورتی که آسیب به طحال شدید باشد، ممکن است
برای برداشتن آن پزشک اقدام به جراحی کند. یک فرد عادی می‌تواند سال‌ها بدون طحال
زندگی کند اما باید سبک زندگی خود را برای پیشگیری از بروز عفونت‌ها تغییر دهد.
تشخیص بزرگی طحال و یا پارگی آن، از طریق آزمایشاتی مانند سونوگرافی شکمی انجام
می‌شود. این آزمایشات در کلینیک دکتر وهاب آقایی با استفاده از آخرین تجهیزات
تصویربرداری تشخیصی انجام می‌شود.
همچنین این مرکز واقع در خیابان ولیعصر با در اختیار داشتن آخرین تجهیزات، انواع سونوگرافی‌های رنگی داپلر، سونوگرافی دو بعدی و سه بعدی و سونوگرافی‌های رکتال و ترنس واژینال را انجام می‌دهد و آماده خدمت رسانی به شما عزیزان است. اگر علاقه‌مند به کسب اطلاعات بیشتر در مورد روش درمانی کلینیک تصویربرداری دکتر وهاب و تیم حاذق این کلینیک هستید؛ با کلینیک تماس بگیرید.
مطلبی که تحت عنوان «همه چیز درباره طحال (عملکرد و بیماری‌های مرتبط با آن)» خواندید، به طور اختصاصی برای وب سایت کلینیک تصویربرداری دکتر وهاب آقایی تهیه شده است و استفاده از آن فقط با ذکر منبع مجاز می‌باشد.
منابع
https://www.healthline.com/health/spleen-removal