گاهی در اثر تجمع و
رسوب مواد اضافی مانند کلسترول، اشیای خارجی سنگ مانند در کیسه صفرا ایجاد می
گردند که اصطلاحا سنگ کیسه صفرا نامیده می شوند. البته اصطلاح "سنگ" در برخی موارد کمی اغراق آمیز به نظر می
رسد؛ چون سنگ کیسه صفرا ممکن است به اندازه دانه های ماسه و یا شن باشد. سنگ های تشکیل شده
می توانند در خود کیسه صفرا و یا مجاری صفراوی دیده شوند. در هر حال، این سنگ ها باعث می شوند تا
وظایف کیسه صفرا به خوبی انجام نگرفته و ناراحتی هایی را برای بیمار در پی داشته
باشند. جالب است بدانید که
سنگ های با ابعاد ریزتر مشکلات شدیدتری می توانند ایجاد کنند.
در واقع، سنگ هایی
که ابعاد بزرگتری دارند، ممکن است تا مدت ها در جای خود ثابت باقی مانده و حرکتی
نداشته باشند. اما سنگ های ریزتر قادرند از کیسه صفرا خارج شده و در جاهای دیگر گیر
کنند که این خود زمینه ساز ناراحتی ها و مشکلات بعدی خواهد بود.
با همه این
توضیحات، سنگ کیسه صفرا همیشه نیاز به درمان ندارد. به عبارت دیگر، اگر شخص با وجود سنگ در
کیسه صفرای خود احساس درد یا ناراحتی نداشته باشد، نیازی به درمان نخواهد داشت.
به عنوان یک توضیح
کلی می توان گفت که دلیل ایجاد سنگ کیسه صفرا هنوز به طور قطعی مشخص نشده است. با این حال، برخی
از مهم ترین فاکتورهایی که می توانند به عنوان عامل ایجاد سنگ در نواحی صفراوی
شناخته شوند، عبارتند از:
●
تجمع کلسترول در داخل کیسه صفرا و
ایجاد سنگ های زردرنگ(جنس بیش از 80درصد
از سنگ ها)
●
تجمع بیلی روبین یا bilirubin (ماده ای که در اثر حذف گلبول
های قرمز قدیمی در کبد تولید می شود) و ایجاد سنگ های قهوه ای یا
سیاه رنگ
●
عدم تخلیه محتوای صفراوی کیسه صفرا و
پر شدن آن
گاهی شخص ممکن است
به دلیل درد در ناحیه شکم به پزشک مراجعه کند. در صورتی که این درد در سمت راست و قسمت
بالای شکم شدیدتر باشد، احتمال وجود سنگ کیسه صفرا زیاد است.
دردهای مرتبط با سنگ کیسه صفرا معمولا با
خوردن مواد غذایی پرچرب شروع شده و بعد از چند ساعت هم رفع می شوند.
علی رغم اینکه درد
به عنوان نشانه اصلی شناخته می شود، اما برخی علائم اولیه دیگر هم ممکن است دلیلی
بر وجود سنگ در مجاری صفراوی و یا خود کیسه صفرا باشند. این علائم عبارتند از:
●
حالت تهوع
●
استفراغ
●
ادرار با رنگ تیره
●
مدفوع خاکستری رنگ (البته
این مورد به شیوه تغذیه هم بستگی دارد)
●
دل درد
●
احساس نفخ در معده و روده
●
آروغ زدن
●
اسهال
●
سوء هاضمه
معمولا پزشک در
ابتدا رنگ پوست و چشم را بررسی می کند تا از عدم زردی آن مطمئن شود. زرد شدن آن ها می
تواند ناشی از افزایش بیلی روبین در خون باشد.
لازم است یادآور
شویم که سنگ کیسه صفرا در اکثر افراد به صورت بدون علامت وجود دارد؛ مگر آنکه در
اثر جابجا شدن و قرار گرفتن در مسیر تخلیه صفرا، برای فرد ایجاد درد و ناراحتی
کنند و در نهایت خود را نشان دهند.
اما برخی سنگ ها هم
بدون کمترین علائم بوده و تنها با تصویربرداری و یا در حین جراحی های شکمی توسط
پزشک تشخیص داده می شوند.
روش های تشخیصی سنگ
کیسه صفرا متعدد هستند. پزشک باید بعد از انجام معاینات اولیه برای
اطمینان از تشخیص خود، آزمایش ها و تصویربرداری های لازم را برای بیمار تجویز
نماید. در ادامه به برخی
از این روش های تشخیصی اشاره می کنیم.
انجام سونوگرافی
شکم
استفاده از دستگاه
سونوگرافی و تصویربرداری از ناحیه شکم باعث می شود تا وجود هر گونه سنگ در ناحیه
کیسه صفرا تشخیص داده شود. سونوگرافی می تواند وجود کوله سیستیت حاد را هم تشخیص
داده و از این طریق به درمان زودهنگام کمک نماید.
انجام سونوگرافی
توسط یک پزشک متخصص ماهر و باتجربه در تشخیص هر چه بهتر سنگ کیسه صفرا می تواند
بسیار اثرگذار باشد. مرکز رادیولوژی سونوگرافی دکتر وهاب آقایی، یکی از بهترین مراکزی است که دقیق ترین
نتایج را برای تشخیص های پزشکی، در اختیار بیماران قرار می دهد.
انجام سی تی اسکن
در ناحیه شکم
سی تی اسکن نیز
نوعی تصویربرداری است که از بافت های شکمی مانند کبد و کیسه صفرا تصاویر مناسبی
ارائه می دهد. به این ترتیب، پزشک می تواند وجود سنگ کیسه صفرا در این نواحی را بررسی
کند.
انجام اسکن
رادیونوکلئید صفرا
این روش تشخیصی با
استفاده از تزریق مواد رادیواکتیو در رگ های بیمار انجام می گیرد. پس از اینکه ماده
رادیواکتیو توسط متخصص به گردش خون وارد شد، در نهایت به کبد و کیسه صفرا می رسد. پرتوهای ناشی از
این ماده کمک می کند تا بروز سنگ در مجاری صفراوی و یا عفونت در کیسه صفرا به خوبی
قابل تشخیص باشد.
انجام آزمایش خون
تشخیصی
انجام یک آزمایش
خون می تواند به پزشک کمک کند تا متوجه میزان بیلی روبین موجود در خون بشود. از طرفی، طی آزمایش
خون عملکرد کبد نیز قابل بررسی خواهد بود.
کلانژیوپانکراتوگرافی
رتروگراد آندوسکوپی((Endoscopic
retrograde cholangiopancreatography (ERCP)
روش ERCP روشی
است که طی آن نواحی داخلی شکم و کیسه صفرا به کمک یک دوربین و اشعه ایکس مشاهده می
شود. این روش کمک می کند
تا پزشک نواحی مربوط به لوزالمعده و مجاری صفراوی را برای یافتن سنگ های کیسه صفرا
به طور دقیق کاوش نماید.
در هر حال، سنگ
کیسه صفرا به عنوان یک شی خارجی محسوب می شود و ممکن است در درازمدت مشکلاتی را
برای فرد در پی داشته باشد. از مهمترین عوارض سنگ های درون کیسه صفرا می توان
به موارد زیر اشاره کرد:
●
بروز کوله سیستیت حاد کیسه صفرا که به
معنای ایجاد التهاب و عفونت در اثر تخلیه نشدن مایع صفراوی است. درمان
این مساله باید به صورت اورژانسی صورت پذیرد. تب،
لرز، از دست دادن اشتها، تهوع و درد شدید در ناحیه بالای شکم یا وسط کمر از جمله
علائم این نوع عارضه هستند.
●
زرد شدن رنگ پوست و یا نواحی داخلی
چشم
●
عفونت مجاری صفراوی که ممکن است با
عنوان کلانژیت هم به کار رود.
●
وارد شدن عفونت در خون (سپسیس)
●
ایجاد التهاب در ناحیه لوزالمعده
●
بروز سرطان در ناحیه کیسه صفرا و
مجاری صفراوی
هر کدام از این
موارد در جای خود می توانند مشکلات بسیار جدی ایجاد نمایند. بنابراین، لازم است در صورت مشاهده علائم
اولیه سنگ کیسه صفرا، به یک پزشک متخصص حاذق مراجعه کرده تا بررسی های لازم صورت
پذیرد.
تغییر سبک زندگی می
تواند تا حد زیادی به پیشگیری و یا بهبود سنگ کیسه صفرا کمک کند. با این حال، لازم
است برای درمان قطعی به یک پزشک متخصص و ماهر مراجعه کنید تا بهترین روش درمانی
برای شما انتخاب شود.
انجام مرتب تمرین
های ورزشی و کاهش وزن، پرهیز از خوردن غذاهای چرب، مصرف برخی مکمل ها مانند
ویتامین C
و لسیتین از جمله توصیه های پزشکی برای درمان این عارضه هستند.
کپسول دفع سنگ کیسه
صفرا تحت عنوان اورسودوکسی کولیک اسید (Ursodeoxycholic Acid) نیز یکی از داروهایی است که پزشک با توجه به شرایط
شما ممکن است تجویز نماید. این قرص به حل سنگ ها و در نهایت دفع آن ها کمک می
کند.
عمل جراحی
لاپاراسکوپی، یکی از روش های قطعی رفع سنگ کیسه صفرا است که با ایجاد سه تا چهار
برش روی شکم انجام می شود. یک ربات کوچک از طریق این برش ها به ناحیه شکم
وارد شده و در نهایت، همه نواحی کیسه صفرا و مجاری مرتبط با آن را از نظر وجود سنگ
چک خواهد کرد.
درمان با دارو ممکن
است برگشت پذیر باشد؛ اما در مورد روش جراحی احتمال بازگشت سنگ ها بسیار ناچیز
خواهد بود.
منابع:
https://www.healthline.com/health/gallstones#diagnosis