پژوهش‌های
فراوانی برای مشخص شدن تاثیرات داروی‌های شیمی درمانی بر روی کبد انجام شده است.
اما هیچکدام مشخصا و به‌روشنی به این امر اشاره نکرده‌اند که ممکن است چه عوارضی
در انتظار بیماران باشد. در هر حال براساس پژوهش‌های صورت گرفته می‌توان تا حدودی
مشخص کرد که شیمی درمانی چه عوارض خطرناکی بر کبد تحمیل خواهد کرد. در این مقاله
تلاش می‌کنیم تا شما را با این عوارض آشنا کنیم.
|
آنچه در ادامه مطلب خواهید خواند:
|
شیمی درمانی
نوعی روش درمانی است که طی آن دوره مواد
ضد سرطان به خون تزریق می‌شوند. به تمام قسمت‌های بدن سفر کرده و چه در محل اصلی تشکیل
سلول مهاجم سرطانی و چه در مناطقی که سلول‌های سرطان منتشر شده‌اند (متاستاز)، عمل
نابودی را انجام می‌دهند.داروهای شیمی درمانی می‌تواند به تنهایی تزریق شود و یا
همراه با داروهای دیگر باشد. بسته به نوع بیماری، بیمار ممکن یک دارو یا چند دارو
دریافت کند. این داروها توانایی آن را دارند که به سلول‌های بدخیم حمله کرده و
آنان را نابود کنند و باعث توقف رشد آن‌ها بشوند. در عین حال ممکن است به سلول‌های
سالم و مفید بدن نیز حمله کنند که این امر اجتناب ناپذیر است.
در حالت
طبیعی و سلامت، سلول‌های بدن در مسیری کنترل شده رشد می‌کنند. اما سلول‌های سرطانی همواره بی‌قاعده رشد کرده و تکثیر می‌شوند. عملکرد
داروهای شیمی درمانی اینست که باعث تخریب سلول‌های غیرطبیعی با رشد سریع می شوند.
بعبارتی سرعت رشد آنان را کم کرده و آن‌ها را نابود می کنند.
شیمی درمانی
برای همه مشکلات و عارضه ایجاد نمی‌کند. بلکه تعدادی از افراد هستند که با مشکلاتی
روبرو می‌شوند. شدت عوارضی که ممکن است پیش بیاید از فردی به فرد دیگر کاملا
متفاوت است. البته ناگفته نماند که پزشک شما می‌تواند برای عوارضی که ممکن است پیش
بیایند دارویی تجویز کند. در این بین بعضی از داروها نیز دارای عوارضی جدی هستند،
مانند ایجاد مشکلات قلبی، مشکلات باروری و همینطور مشکلات عصبی. هر دارویی عوارض
خاصی از خود نشان می‌دهد اما در این بین تجربه هر فردی نیز می‌تواند متفاوت باشد.
عوارض جانبی
و رایجی که می‌توان در افراد مختلف دید اینگونه است که:
خستگی یکی
از متداول‌ترین عارضه‌ی این بیماری در اکثر افراد می باشد. مورد بعدی درد است که
شامل سردرد، دردهای عضلانی، دل دردها و دردهای ناشی از آسیب‌های عصبی می‌باشد.
مانند سوزش و بی‌حسی در عضلات و درد در انگشتان دست یا پا. بیشترین درصد دردهای
ایجاد شده از شیمی درمانی یا خوب می‌شوند و یا در بین جلسات درمان بهبود می‌یابند.
در این بین آسیب‌های عصبی هستند که با هر دوز دارو بدتر می‌شوند. این آسیب‌ها ممکن
است ماه‌ها و یا سال‌ها طول بکشند. در برخی از افراد نیز هیچگاه خوب نمی‌شوند.
بعضی از
عوارض ایجاد شده شیمی درمانی در بدن شامل ایجاد درد در دهان وگلو است. اسهال، تهوع
و استفراغ، یبوست و اختلالات خونی نیز از جمله عوارض ایجاد شده در بدن بیمارانی
است که تحت شیمی درمانی قرارمی‌گیرند. همینطور تغییر در سطح تمرکز ذهنی شخص و اختلال
در حافظه، ایجاد مسائل و مشکلات جنسی، از دست دادن اشتها، ریزش مو و مشکلات قلبی
از دیگر عوارض ایجاد شده هستند. بعضی از این عوارض طولانی مدت بوده و برای ماه ها
دربدن شخص می‌مانند.
کبد یا همان
جگر بزرگترین غده موجود در بدن است که نقشی اساسی در فعالیت‌های سوخت و ساز بدن دارد.
یکی از کارهای کبد این است که سموم را جدا و تصفیه کرده و به مواد بی‌ضرر تبدیل می
کند. مشارکت در عمل خون‌سازی، مقاومت کردن در برابر عفونت‌ها، ایجاد انرژی برای
بدن در مواقع ضروری، ذخیره کردن آهن و خیلی از موارد دیگر را می‌توان جزء عملکرد
این عضو دانست. کبد مسئول بیش از 500 عملکرد حیاتی در بدن ماست و در هر
دقیقه بیش از یک لیتر خون را تصفیه می‌کند.
یک کبد سالم
می‌تواند بطور کامل همه باکتریها و سموم
را پیش از ورود به خون تصفیه کند. نقشی اساسی در تنظیم هورمون‌های بدن دارد. در
ذخیره‌سازی و متابولیسم چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها نقشی اساسی و مهم
دارد. محلی است برای ذخیره قند خون، ذخیره چربی‌ها، ویتامینها، املاح معدنی و سایر مواد مغذی. در ادامه باید گفت این عضو حیاتی و فعال
توانایی‌های بیشماری در حفظ و مراقبت از بدن ما دارد. کبد بزرگترین غده بدن است که
در قسمت راست شکم و در زیر قفسه سینه قرار دارد، جایی دقیقا در زیر دیافراگم.
عضوی مخروطی
شکل با سطحی صاف، نرم و لاستیک مانند که رنگش قهوه‌ای متمایل به قرمز تیره است. دو
بخش دارد به نام‌های لوب بزرگ و لوب کوچک. تمام خونی که از دستگاه گوارش بازمی‌گردد
و حاوی مواد غذایی است در ابتدا وارد کبد می‌شود. بدین معنا که تمام غذایی را که
ما می‌خوریم در خود پردازش می‌کند.
از آنجایی
که تمامی موادی که ما وارد بدنمان می‌کنیم به نحوی گذرشان از کبد می‌گذرد، می توان
گفت که عضوی حیاتی و البته آسیب پذیر است. حیاتی چون تمام عناصر در ابتدای امر از
او می‌گذرند و آسیب پذیر چون حتی داروها و مواد شیمیایی را نیز با تمام توان تصفیه
می‌کند. این اگر مزیت باشد می‌تواند یک نقطه ضعف نیز به حساب بیاید. مواد شیمیایی
و داروها خصوصا داروهای شیمی درمانی تاثیرات مخربی بر کبد می‌گذارند. اثرات مخربی
که داروهای شیمی درمانی بر کبد می‌گذارند هیچگونه علائم مشخصی ندارد.
البته این
عوارض در بعضی افراد گاهی می‌تواند بشکل خستگی، زردی و یرقان، تهوع داشتن، کم شدن
وزن و درد شکمی باشد. در تحقیقات بعمل آمده افراد زیادی بعد از درمان سرطان به
مشکلات کبدی متعدد دچار شدند. عوارض حاصله بواسطه اندازی‌گیری آنزیم کبدی در خون
محاسبه شدند. روش‌های درمانی متفاوت بوده و از روش‌هایی چون پرتو درمانی، شیمی
درمانی و پیوند مغز استخوان برای درمان بیماران تحت مطالعه استفاده شده بود. نتیجه
این بود که 1% تا 53 % از بیماران بهبود یافته، دچار مشکلات کبدی شده بودند.
در این بین
پرتودرمانی خطر ابتلا به بیماری‌های کبدی را بشدت افزایش می‌داد. البته ناگفته
نماند که عوامل دیگری نیز در آسیب‌پذیری کبد تاثیر گذار هستند. عواملی مانند
عواملی مثل بوسولفان، تیوگوانین، یا حتی جراحی کبد، نقش زیادی در آسیب‌پذیری کبد
دارند. همچنین اشخاصی که بازمانده بیماری هپاتیت هستند، سندروم متابولیک دارند و
شاخص توده بدنی آنان نیز زیاد است از این قاعده مستثنی نیستند. استفاده از
استاتین، قومیت غیر اسپانیایی داشتن، فاصله زمانی زیاد برای تشخیص سرطان و سن
بالای بیماران در زمان تشخیص از دیگر عوامل اثرگذار است.
جمع بندی
نمایان شدن
بیماری کبد بسیار دیر و سخت است. بدین معنی که در مراحل ابتدایی و اولیه هیچ گونه
علائمی ندارد. بین بیماران بهبود یافته نیز از 1 % تا 53 % متغیر بود که همگی بعد از
بهبودی دچار مشکلات کبدی می‌شدند. طبق شواهد بدست آمده شیمی درمانی به میزانی کمتر
و پرتو درمانی به میزانی بیشتر، بر روی این اختلال ایجاد شده در کبد تاثیر گذار
هستند. ناگفته نماند که عواملی مانند شاخص توده بدنی بالا، ابتلا به هپاتیت ویروسی
مزمن، مدت زمان پیگیری و تشخیص طولانی و البته سن بالای افراد بیمار و مبتلا، همگی
از فاکتورهای موثر در این بیماری هستند. این عوامل در کنار تشخیص دیرهنگام بیماری
کبدی، همگی در ازکارافتادگی این عضو نقش دارند. به منظور
حصول اطمینان از عدم ایجاد آسیب های کبدی در طول شیمی درمانی می‌توانید به کلینیکدکتر وهاب آقایی جهت انجام تصویربرداری تشخیصی کبد مراجعه کنید.
منابع
https://www.cochrane.org/
http://ibcrc.ir/
https://pardisnoorsalamat.com/
https://pardiscancer.com/
https://www.namehnews.com/