همه چیز درباره کیست تخمدان(انواع، علائم، پیشگیری و درمان آن)

#کیست تخمدان(Ovarian Cysts)، کیسه‌ای پر از مایع است که در داخل تخمدان یا روی سطح آن قرار دارد. زنان دو تخمدان در هر طرف رحم دارند که هر کدام به اندازه و شکل یک بادام است. تخمک‌ها در تخمدان‌ها رشد کرده و بالغ می‌شوند و در طی دوره‌های منظم ماهانه، در طول سال‌های باروری، آزاد می‌شوند.

کیست‌های تخمدانی یکی از مشکلات شایع در بین بسیاری از زنان است. اغلب کیست‌های تخمدان درد و ناراحتی کمی دارند و برای فرد تهدید کننده نیستند. اغلب این کیست‌ها بدون هیچ گونه اقدام درمانی، ظرف مدت چند ماه ناپدید می‌شوند. با این حال، کیست تخمدان، به ویژه آنهایی که پاره شده‌اند، می‌توانند علائم و خطرات جدی داشته باشند.

برای پیشگیری و تضمین سلامتی، بهتر است خانم‌ها به صورت منظم معاینات لگنی انجام دهند و علائمی که نشان دهنده مشکلات جدی هستند را به درستی بشناسند.

اغلب کیست‌های تخمدانی، علائم خاصی ایجاد نمی‌کنند و خود به خود از بین می‌روند. با این حال، یک کیست تخمدان بزرگ می‌تواند باعث موارد زیر شود:

در صورت داشتن موارد زیر فورا به دنبال مراقبت پزشکی باشید:

اکثر کیست‌های تخمدان در نتیجه چرخه قاعدگی ایجاد می‌شوند (کیست‌های عملکردی). انواع دیگر کیست‌ها کمتر رایج هستند. علت کیست تخمدانی بسته به نوع آن متفاوت است. در ادامه در مورد هر کدام از انواع کیست تخمدانی و علت‌های آن بحث خواهیم کرد.

تخمدان‌‌های زنان به طور معمول ساختارهای کیست مانندی به نام فولیکول‌ها(Follicle) را هر ماه رشد می‌کنند. فولیکول‌ها هورمون‌های استروژن(Estrogen)و پروژسترون(Progesterone) را تولید می‌کنند و در زمان تخمک گذاری، تخمک آزاد می‌کنند. اگر یک فولیکول طبیعی ماهانه به رشد خود ادامه دهد، به عنوان کیست عملکردی(Functional  Cysts) شناخته می‌شود. دو نوع کیست عملکردی وجود دارد:

کیست فولیکولار(Follicular cysts): در اواسط چرخه قاعدگی، یک تخمک از فولیکول آزاد می‌شود و به سمت لوله فالوپ حرکت می‌کند. کیست فولیکولار زمانی شروع می‌شود که فولیکول پاره نشود یا تخمک خود را آزاد نکند و به جای آن به رشد خود ادامه دهد.

کیست جسم زرد(Corpus luteal cyst): هنگامی که یک فولیکول تخمک خود را آزاد می‌کند، شروع به تولید استروژن و پروژسترون برای لقاح می‌کند. این فولیکول، پس از آزاد شدن تخمک جسم زرد نامیده می‌شود. گاهی اوقات، مایع در داخل فولیکول جمع می‌شود و باعث می‌شود جسم زرد به کیست تبدیل شود.

کیست‌های عملکردی معمولا بی ضرر هستند و به ندرت باعث درد می‌شوند. این کیست‌ها اغلب در طی دو یا سه دوره قاعدگی خود به خود ناپدید می‌شوند.

این نوع کیست تخمدانی، تراتوم نیز نامیده می‌شود. این کیست‌ها می‌توانند حاوی بافت‌هایی مانند مو، پوست یا دندان باشند؛ زیرا از سلول‌های جنینی تشکیل می‌شوند. کیست‌های درموئید(Dermoid cysts)به ندرت سرطانی می‌شوند.

این کیست‌ها روی سطح تخمدان رشد می‌کنند و ممکن است با یک ماده آبکی یا مخاطی پر شوند.

این نوع از کیست تخمدانی در نتیجه شرایطی ایجاد می‌شوند که در آن سلول‌های آندومتر رحم، در خارج از رحم فرد رشد می‌کنند (اندومتریوز/Endometriosis). برخی از بافت‌ها می‌توانند به تخمدان فرد بچسبند و رشد کنند.

کیست‌های درموئید و سیستادنوما می‌توانند بزرگ شوند و باعث تغییر موقعیت تخمدان از وضعیت عادی خود می‌شوند. این موضوع احتمال چرخش دردناک تخمدان را در فرد افزایش می‌دهد که به آن پیچ خوردگی تخمدان می‌گویند. پیچ خوردگی تخمدان همچنین ممکن است منجر به کاهش یا توقف جریان خون به تخمدان شود.

درمان کیست تخمدان بستگی به سن، نوع و اندازه کیست و علائم فرد دارد. راه حل‌های درمانی موجود شامل موارد زیر است:

مراقبت و انتظار: در بسیاری از موارد پزشک پس از انجام معاینات اولیه، پیشنهاد می‌کند چند ماه صبر کنید تا رفتار کیست را بررسی کند. اگر علائمی ندارید و سونوگرافی(Ultrasound)یک کیست ساده و کوچک را نشان می‌دهد، پزشک معمولا این گزینه را پیشنهاد می‌دهد. پزشک معمولا توصیه می‌کند که سونوگرافی‌های بعدی لگن را در فواصل زمانی مختلف انجام دهید تا ببیند آیا اندازه کیست شما تغییر می‌کند یا خیر.

دارو درمانی: برای جلوگیری از عود کردن کیست‌های تخمدانی، معمولا پزشک داروهای ضد بارداری هورمونی تجویز می‌کند. با این حال، قرص‌های ضد بارداری کیست موجود را کوچک نمی‌کند.

جراحی: معمولا کیست‌هایی که مشابه کیست‌های عملکردی نیستند، در دو یا سه دوره بارداری باقی می‌مانند و یا باعث درد می‌شوند را با عمل جراحی خارج می‌کنند. برخی از کیست‌ها را می‌توان بدون برداشتن تخمدان برداشت (سیستکتومی تخمدان/ovarian cystectomy). در برخی موارد، پزشک ممکن است برداشتن تخمدان آسیب دیده را پیشنهاد کند (اووفورکتومی/Oophorectomy).

در صورتی که یک توده کیستیک سرطانی مشاهده شود، پزشک معمولا فرد را به متخصص زنان زایمان ارجاع می‌دهد. در این صورت ممکن است نیاز به برداشتن رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ (هیسترکتومی کامل) و احتمالا شیمی درمانی یا پرتودرمانی باشد. همچنین اگر کیست تخمدانی پس از یائسگی اتفاق بیفتد، پزشک جراحی را توصیه می‌کند.