هیستروکتومی در واقع نام علمی عمل جراحی برداشتن رحم در
زنان است. این جراحی ممکن است به دلایل مختلف زیر انجام شود:
- فیبروئیدهای رحم که مشکلاتی از قبیل درد و خون ریزی به همراه دارد
- پرولپس یا افتادگی رحم که باعث جابجایی رحم از موقعیت طبیعی خود می شود.
- سرطان رحم، دهانه رحم و یا تخمدان ها
- بیماری آندرومتروزیس که در آن سلول هایی مشابه با سلول های رحمی در بافت های
مجاور مانند تخمدان ها رشد می کند.
- خونریزی های غیر طبیعی واژینال
- دردهای و التهابات مزمن لگنی
- ضخیم شدن دیواره رحم
عموماً عمل جراحی برداشتن رحم به غیر از موارد ابتلا به
سرطان، تنها زمانی توصیه می شود که سایر روش های غیر تهاجمی درمان نتیجه ای به
همراه نداشته باشند. طبیعتاً پس از انجام هیسترکتومی فرد قادر به باردار شدن
نخواهد بود. در نتیجه، انجام این جراحی در زنان بین چهل الی پنجاه سال رایج تر
است.
بسته به عارضه ای که بیمار دچار آن شده است، عمل برداشتن
رحم ممکن است یا به صورت کلی باشد یا تنها بخشی از رحم برداشته شود. گاهی بیماران
و کادر درمانی اصطلاحات و انواع روش های برداشتن رحم را اشتباهاً به جای یکدیگر به
کار می گیرند در نتیجه تعریف دقیق این اصطلاحات اهمیت زیادی دارد. انواع
هیسترکتومی عبارتند از
- هیسترکتومی سوپرسرویکال یا ساب توتال : در این جراحی فقط بخش فوقانی رحم برداشته می شود و دهانه رحم حفظ می شود.
- هیسترکتومی کامل که در آن کل بافت رحم و
دهانه رحم برداشته می شود.
- هیسترکتومی رادیکال: در این جراحی
کل بافت رحم، بافت های اطراف رحم، دهانه رحم و بخش فوقانی واژن برداشته می شود.
هیسترکتومی رادیکال تنها زمانی انجام می
شود که فرد در مراحل پیشرفته سرطان رحم یا دهانه رحم قرار داشته باشد.
همانطور که گفته شد، انجام هر گونه عمل برداشتن رحم سبب
ناباروری در زنان می شود. اگر در زنان زیر چهل سال در طول جراحی برداشتن رحم ،
تخمدان ها نیز برداشته شود، یائسگی زودرس اتفاق می افتد. این به آن معناست که ترشح
هورمون های جنسی متوقف می شود و در نتیجه آن ، مشکلاتی از قبلی کاهش شدید میل
جنسی، خشکی واژن، احساس گر گرفتگی، عرق کردن و سایر علائم یائسگی ایجاد می شود.
زنانی که هر دو تخمدان آن ها در هیسترکتومی برداشته می شود،
معمولاً درمان های جایگزین هورمونی دریافت می کنند تا از درگیر شدن آن ها با علائم
یائسگی زودرس در نتیجه توقف تولید استروژن جلوگیری شود.
بسته به میزان تجربه جراح، دلیل انجام عمل برداشتن رحم و
شرایط عمومی جسمانی بیمار، ممکن است پزشک روش های مختلفی برای برداشتن رحم استفاده
کند. روش برداشتن رحم تا حد زیادی روی روند بهبودی و تکمیل دوران نقاهت بیمار
تأثیر گذار است. به طور کلی دو روش برای جراحی برداشتن رحم یا هیسترکتومی وجود
دارد: جراحی سنتی یا جراحی باز، و جراحی با استفاده از تکنیک های کمتر تهاجمی
مانند لاپاروسکوپی.
هیسترکتومی با استفاده از
جراحی باز
هیسترکتومی باز از طریق ایجاد شکاف روی شکم انجام می شود.
تکنیک جراحی باز برای برداشتن رحم بسیار شایع است و بیش از نیمی از کل موارد
بیماری های بیخطر از طریق جراحی باز هیسترکتومی درمان می شوند. برای انجام جراحی
باز برداشتن رحم ، جراح یک شکاف پنج الی هفت اینچی در قاعده شکم ایجاد می کند و
سپس رحم را از طریق این شکاف ها خارج می کند. پس از جراحی شکمی برداشتن رحم، فرد
معمولاً دو الی سه روز در بیمارستان تحت نظر قرار می گیرد. پس از جراحی نیز ، جای
اسکار یا زخم برای همیشه روی شکم بیمار باقی می ماند.
هیسترکتومی با استفاده از
روش های کمتر تهاجمی (MIP)
در مواردی که شرایط عمومی بیمار امکان انجام جراحی باز
برداشتن رحم را فراهم نکند و یا نیازی به جراحی باز نباشد، ترجیح پزشکان استفاده
از روش های کمتر تهاجمی است که عموماً عوارض کمتری به همراه دارند. این روش ها
عبارتند از
هیسترکتومی واژینال
در این روش، جراح
شکافی در واژن ایجاد می کند و از طریق این شکاف رحم را خارج می کند. شکاف ایجاد
شده پس از جراحی بخیه زده می شود و هیچ جای زخمی روی بدن بیمار باقی نمی گذارد. هیسترکتومی
واژینال عوارض کمتری نسبت به روش تهاجمی و حتی روش های لاپاروسکوپی به همراه دارد
و در منابع به عنوان بهترین و کم عارضه ترین روش جراحی برداشتن رحم به آن اشاره
شده است.
هیسترکتومی یا برداشتن رحم
با لاپاروسکوپی
این جراحی با استفاده از لاپاروسکوپی انجام می شود که در آن
با استفاده از یک لوله و یک دوربین چراغ دارد، ابزارهای جراحی از طریق سوراخ های
کوچک ایجاد شده در شکم وارد بدن شده و رحم خارج می شود.
هیسترکتومی واژینال با کمک
لاپاروسکوپی
در این روش ، ابزارهای لاپاروسکوپی از طریق شکم وارد بدن
بیمار می شود و جراح با استفاده از شکافی که در ناحیه واژینال ایجاد می کند، اقدام
به برداشتن رحم می کند.
هیسترکتومی با لاپاروسکوپی
و کمک ربات
این روش شباهت زیادی با هیسترکتومی لاپاروسکوپیک دارد با
این تفاوت که جراح با استفاده از یک ربات پیشرفته ابزار لاپاروسکوپی را در بدن
بیمار کنترل می کند و جراحی را انجام می دهد.
استفاده از روش های کمتر تهاجمی به صورت کلی منافعی از جمله
ریکاوری و بهبودی سریع تر، درد کمتر، کوچک بودن جای زخم ها و شانس کمتر عفونت های
مختلف نسبت به برداشتن رحم با استفاده از جراحی باز تهاجمی دارد.
با استفاده از روش های کمتر تهاجمی بیمار قادر است در عرض
سه الی چهار هفته پس از جراحی به زندگی عادی خود بازگردد که در مقایسه با درمان
های تهاجمی که این زمان به چهار الی شش هفته می رسد مدت زمان کمتری است. علاوه بر
این، هزینه جراحی برداشتن رحم با استفاده از لاپاروسکوپی و روش های کمتر تهاجمی به
مراتب کمتر از عمل جراحی باز است.
با این حال در همه موارد نمی توان از روش های کمتر تهاجمی
استفاده کرد. وجود زخم های ناشی از جراحی های قبل، چاقی، اندازه رحم و وضعیت
سلامتی بیمار می تواند روی اینکه بیمار کاندید استفاده از روش های کمتر تهاجمی است
یا خیر تأثیر گذار باشد. در خصوص بهترین روش جراحی برای برداشتن رحم ، قبل از
هرگونه عمل با پزشک خود مشورت کنید.
اغلب بیمارانی که جراحی برداشتن رحم انجام می دهند درگیر
عوارض این عمل نمی شوند. هر چند، هیسترکتومی نیز مانند سایر جراحی ها ممکن است
ریسک هایی به همراه داشته باشد که عبارتند از:
- بی اختیاری ادرار
- افتادگی واژن که در آن بخشی از واژن به سمت بیرون حرکت می کند.
- تداخل مجاری واژن با مجراهای ادرار یا مدفوع
- درد های مزمن
اگر چه این موارد به ندرت رخ می دهند اما سایر ریسک های
هیسترکتومی عبارتند از عفونت های ناشی از محل زخم، ایجاد لخته خون، هموراژ و آسیب
به اعضا و بافت های اطراف رحم.
بله. عمل برداشتن رحم یا هیسترکتومی تنها یکی از روش های
درمان عارضه های رحمی است. هر چند در برخی موارد هیسترکتومی ممکن است بهترین درمان
باشد. بسته به نوع عارضه ای که بیمار دچار آن است، ترجیح عمومی پزشکان این است که
از روش های غیر تهاجمی برای درمان مشکلات رحم استفاده شود. امروزه مشکلاتی از قبیل
افتادگی رحم، فیبروئید رحم ، پریودهای نامنظم و همچنین بیماری اندومتریوزیس با
استفاده از روش های جایگزین درمان می شوند.
در روزهای اول پس از عمل برداشتن رحم، دردهای لگنی ، شکمی و
ناحیه واژینال کاملاً طبیعی است و به منظور تسکین این دردها ، پزشک برای شما مسکن
تجویز می کند. علاوه بر این، خروج مایعات و خون از واژن در چند هفته اول پس از
هیسترکتومی طبیعی است. یکی از مشکلات اصلی زنانی که عمل برداشتن رحم را انجام می
دهند، یبوست است که برای جلوگیری از آن مصرف مایعات فراوان توصیه می شود. علاوه بر
این، ممکن است بیمار به طور موقت با مشکل در دفع ادرار خود یا عدم کنترل آن مواجه
شود که به مرور زمان برطرف می شود. علاوه بر این، تغییرات روحی و روانی و افسردگی
موقت به دلیل اختلال در تولید هورمون های جنسی پس از عمل جراحی امری طبیعی است.
پس از انجام عمل برداشتن رحم، بیمار باید برای مدت طولانی
تحت نظر پزشک زنان و زایمان قرار گیرد. با این حال، توصیه های زیر به روند بهبودی
در چهار الی شش هفته پس از هیسترکتومی کمک بسیاری می کند.
- استراحت کنید: سعی کنید تا حد ممکن استراحت کنید و از فعالیت های سنگین پرهیز
کنید. در طول دوران نقاهت از رانندگی خودداری کنید.
- انجام ورزش سبک : با مشورت پزشک خود تعدادی حرکات ورزشی سبک که برای
- دوران نقاهت پس از هیسترکتومی طراحی شده اند انجام دهید. در برنامه روزانه خود
چند دقیقه پیاده روی بگنجانید مگر آنکه پزشکتان شما را از این کار منع کند.
- پرهیز از ایستادن طولانی مدت
- پرهیز از برداشتن و حمل اجسام سنگین
- مصرف مایعات فراوان : برای جلوگیری از یبوست روزانه مقدار زیادی آب و مایعات
بنوشید و از سبزیجات و میوه های تازه دارای فیبر استفاده کنید.
- داروهای تجویز شده را به موقع مصرف کنید
- تا اتمام دوران نقاهت و اجازه پزشک از انجام آمیزش واژینال خودداری کنید. در
صورتی که پس از عمل جراحی دچار خشکی واژن شده اید، می توانید از ژل های روان کننده
مخصوص استفاده کنید.
هیسترکتومی یا عمل برداشتن رحم یکی از عمل های رایج در بین
زنان میان سال است که برای درمان عارضه ها و بیماری های رحم و تخمدان انجام می
شود. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و علم پزشکی ، تعداد مواردی که نیاز به انجام عمل
باز برای برداشتن رحم پیدا می کنند کمتر می شود و روش های کمتر تهاجمی از طریق
لاپاروسکوپی جای آن را می گیرد. برای دریافت مشاوره در خصوص بیماری های رحم و
تخمدان و همچنین انجام آزمایشات سونوگرافی رحم و تخمدان می توانید با کلینیک سونوگرافی و رادیولوژی دکتر وهاب آقایی تماس بگیرید.
منابع
https://www.healthline.com/health/hypophysectomy#recovery
https://www.webmd.com/women/guide/hysterectomy
https://www.nhs.uk/conditions/hysterectomy/