رادیولوژی که به عنوان تصویربرداری تشخیصی نیز
شناخته می‌شود، مجموعه‌ای از آزمایشات است که از قسمت‌های
بدن عکس و تصویر مخصوص می‌گیرد. این رشته شامل حوضه‌های متفاوتی است که هر یک از
آنها از انرژی تابشی برای تشخیص و درمان بیماری‌ها استفاده می‌کنند. در حالی که
چندین آزمایش تصویربرداری مختلف وجود دارد، برخی از رایج‌ترین آزمایش‌ها شامل اشعه
ایکس، MRI،
سونوگرافی، سی تی اسکن و اسکن PET
است.
تیم رادیولوژی متشکل از رادیولوژیست و تکنسین
پرتو است.
رادیولوژیست یک ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی
است که در زمینه رادیولوژی تخصص دارد.
تکنسین‌های پرتوشناسی اعضای مهم تیم رادیولوژی
هستند و برای کمک به رادیولوژیست و مدیریت ابزار/ماشین‌های مورد استفاده برای تولید
تصاویر آموزش دیده‌اند.
بخش‌های زیادی در حوزه مراقبت‌های بهداشتی و
درمانی به رادیولوژی متکی است، از جمله:
·
عمل
جراحی
·
اطفال
·
زنان
و زایمان
·
انکولوژی
·
تروما
·
طب
اورژانسی
·
بیماری
عفونی
در بسیاری از موارد تشخیص زودهنگام می‌تواند
جان افراد را نجات دهد، از جمله بیمارانی که به سرطان مبتلا شده‌اند.
پزشکان متخصص و پزشکان اورژانس نمی‌توانند بدون
تصویربرداری تشخیصی به طور مؤثر بیماران را مدیریت کنند، به همین دلیل است که برای
یافتن تشخیص و دوره درمان مناسب به رادیولوژی متکی هستند.
رادیولوژی برای طیف وسیعی از شرایط استفاده می‌شود
و بسته به نوع رادیولوژی و آزمایش تصویربرداری مورد استفاده، طبقه‌بندی می‌شود.
آزمایشات مختلف تصویربرداری عبارتنداز:
رادیوگرافی:
اشعه ایکس یا رادیوگرافی ساده برای مشاهده استخوان‌ها، قفسه سینه یا شکم استفاده
می‌شود. اشعه ایکس بیشتر برای بررسی ساختارهای متراکم‌تر، مانند استخوان‌ها، که به رنگ سفید به
نظر می‌رسند، استفاده می‌شود.
اشعه ایکس ممکن است به تنهایی برای تشخیص بیماری‌هایی
مانند شکستگی، ذات الریه یا انسداد روده استفاده شود. اما برای نتیجه قطعی،
مطالعات تصویربرداری اضافی مورد نیاز است
برای مثال، عکس‌برداری با اشعه ایکس قفسه سینه ممکن است گاهی سرطان ریه را
شناسایی کند، اما 20 تا 23 درصد از این تومورها در افراد مبتلا به علائم سرطان ریه
در یک مطالعه نادیده گرفته شد. برخی از شکستگی‌ها (مانند شکستگی‌های مویی) ممکن
است فقط با MRI دیده شوند.
از تکنیک‌های تخصصی اشعه ایکس برای غربالگری
شرایط خاص استفاده می‌شود. به عنوان مثال، ماموگرافی دیجیتال یک تکنیک اشعه ایکس
است که از اشعه با دوز پایین برای تشخیص سرطان سینه استفاده می‌کند. همچنین از
اشعه ایکس پانوراما برای تشخیص بیماری‌های دندانی استفاده می‌شود.
CT) توموگرافی
کامپیوتری): CT
با استفاده از دستگاهی به شکل حلال، از چندین زوایای تابش اشعه ایکس، عکس از بیمار
را می‌گیرد و سپس تصاویر پردازش شده توسط کامپیوتر را ایجاد می‌کند.
سی تی اسکن جزئیات بیشتری نسبت به اشعه ایکس یا
رادیوگرافی ارائه می‌دهد و می‌تواند مناطقی را که بافت‌ها روی هم قرار می‌گیرند را
بهتر تعریف کند. سی تی اسکن می‌تواند ناهنجاری‌های کوچکتری را
نسبت به اشعه ایکس معمولی تشخیص دهد.
MRI) تصویربرداری
تشدید مغناطیسی): MRI
از میدان‌های مغناطیسی و امواج رادیویی با پردازش کامپیوتری برای ایجاد تصاویر
استفاده می‌کند. ام آر آی اغلب آزمایش بهتری برای ارزیابی بافت‌های
نرم بدن مانند مغز، نخاع، اعصاب، ماهیچه‌ها، تاندون‌ها و بافت سینه است.
با تشخیص اختلالات مغز و نخاع و اعصاب محیطی،MRI به پزشکان اجازه می‌دهد تا شرایط و روند درمانی
بیمار را بررسی کنند. به عنوان مثال، پزشکان اکنون می‌توانند مولتیپل اسکلروزیس را
با MRI تشخیص دهند، تشخیصی که قبل از در دسترس بودن ام آر آی تنها به ارزیابی علائم
محدود می شد (و فقط با کالبد شکافی قابل تایید بود).
برای غربالگری سرطان سینه، MRI دقیق‌تر از ماموگرافی است، اما قیمت بالاتر آن
را برای افرادی که عوامل خطر زمینه‌ای سرطان سینه مانند سابقه خانوادگی قوی، جهش
BRC، یا سابقه
سرطان دوران کودکی ندارند، غیرعملی می‌کند.
ماموگرافی تکنیکی سریع و بسیار کم هزینه است که
ممکن است در تشخیص زودهنگام سرطان سینه در آینده دقیق‌تر باشد.
ماموگرافی:
اشعه ایکس با قدرت ویژه که به بافت‌های سینه تابیده می‌شود و عکس گرفته خواهد شد.
سونوگرافی:
سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر متحرکی استفاده می‌کند که روی مانیتور
نمایش داده می‌شوند که معمولاً برای اکوکاردیوگرام و معاینه رحم در دوران بارداری
استفاده می‌شود.سونوگرافی که به عنوان روشی برای معاینه جنین در
دوران بارداری شناخته می‌شود، به ویژه برای برخی شرایط پزشکی مفید است.
سونوگرافی
سینه: سونوگرافی سینه اغلب می‌تواند کیست سینه را از
توده تشخیص دهد. کیست‌ها ممکن است تحت هدایت امواج سونوگرافی آسپیره شوند و ناپدید
شدن آنها نیز می‌تواند اطمینان بخش باشد.
سونوگرافی
قلب: از سونوگرافی قلب (اکوکاردیوگرام) می‌توان برای
ارزیابی دریچه‌های قلب، حرکت قلب، پریکارد (پوشش داخلی قلب) و موارد دیگر استفاده
کرد. این روش ممکن است با قرار دادن یک مبدل بر روی پوست بالای قلب یا به جای آن
از طریق یک مبدل که به داخل مری کشیده و بُرده می‌شود (اکوکاردیوگرام ترانس مری)
انجام شود.
سونوگرافی
تیروئید: برای ارزیابی گره‌های
تیروئید می‌توان از سونوگرافی تیروئید استفاده کرد.
سونوگرافی
شکم: سونوگرافی شکم اغلب برای بررسی سنگ کیسه صفرا و
همچنین سایر شرایط پزشکی استفاده می‌شود.
سونوگرافی لگن: سونوگرافی لگن اغلب برای بررسی کیست تخمدان استفاده می‌شود.
سونوگرافی شامل اشعه نمی‌شود و بنابراین در
بارداری بی‌خطر است. از آنجایی که تشخیص سونوگرافی، به یافتن کنتراست (مانند بین
یک توده جامد و یک توده پر از مایع) وابسته است، در تشخیص شرایطی که چنین کنتراست
در چگالی بافت وجود ندارد کمتر کاریرد است.
فلوروسکوپی: با این روش، تصاویر متحرک بدن در زمان
واقعی ایجاد می‌شود. این تصویربرداری برای بسیاری از روش‌ها بهداشتی و درمانی، به
ویژه در تشخیص بیماری‌هایی که دستگاه گوارش را درگیر می‌کنند، حیاتی است.
پزشکی هسته ای: این
ورش، مواد رادیواکتیو کوتاه اثر هستند که از فرآیندهای بدن اشعاتی تولید می‌کنند،
سپس رایانه می‌تواند اشعات تولید شده را پردازش کرده و یک تصویر ایجاد کند. در برخی موارد، ماده رادیواکتیو ممکن است برای
درمان سرطان نیز استفاده شود (مانند استفاده از ید رادیواکتیو برای درمان سرطان
تیروئید).
نمونه‌هایی از اسکن‌های پزشکی هسته‌ای عبارتنداز:
توموگرافی
گسیل پوزیترون
(PET scan) : با اسکن PET،
گلوکز رادیواکتیو (قند) به داخل سیاهرگ تزریق می‌شود و سپس از اسکنر انتشار
پوزیترون برای ثبت تشعشعات ساطع شده استفاده می‌گردد. گلوکز رادیواکتیو در مناطقی از بدن با سرعت
متابولیک بالا (یعنی مناطقی که به طور فعال در حال رشد هستند) متمرکز می‌شود. اسکن PET معمولاً برای ارزیابی وجود متاستازهای سرطانی در
هر نقطه از بدن استفاده می‌شود. این روش می‌تواند به ویژه در برخی شرایط که
تشخیص نامشخص است مفید باشند. به عنوان مثال، در فردی که سرطان داشته است،
ممکن است تشخیص این که آیا یک ناحیه غیرطبیعی در ریه‌ها (یا جای دیگر) به دلیل یک
تومور جدید و فعال در حال رشد است، یا در عوض بافت اسکار قدیمی مربوط به درمان
قبلی، دشوار باشد، استفاده شود.
توموگرافی
کامپیوتری با انتشار تک فوتون SPECT) اسکن استخوان): با
اسکن استخوان، یک ردیاب رادیواکتیو تزریق می‌شود که توسط استخوان‌ها جذب می‌شود. این
اسکن‌ها ممکن است سرطان استخوان، عفونت استخوان (استئومیلیت)، شکستگی‌ها (مانند
شکستگی‌های استرسی و مویی که ممکن است در عکس‌برداری با اشعه ایکس از قلم افتاده
باشند) و موارد دیگر را شناسایی کند.
اسکن تیروئید
(تست جذب ید رادیواکتیو): در اسکن تیروئید، ید رادیواکتیو به
داخل سیاهرگ تزریق می‌شود و دوربین الگوی جذب آن را در غده تیروئید تعیین می‌کند. این
روش بیشتر برای جستجوی علل پرکاری تیروئید استفاده می‌شود.
تست
استرس تالیم و کاردیولیت: در طول تست استرس، یک ردیاب رادیواکتیو
(تالیم 201 یا کاردیولیت) تزریق می‌شود. ردیاب می‌تواند به تعیین نحوه عملکرد قسمت‌های
مختلف قلب و در نتیجه وجود بیماری عروق کرونر کمک کند.
نقشه
برداری/بیوپسی غدد لنفاوی نگهبان: در
سرطان‌هایی مانند سرطان سینه یا ملانوم، سرطان معمولاً ابتدا به غدد لنفاوی خاصی
که به آنها گره های نگهبان می گویند گسترش می‌یابد. ارزیابی این گره‌ها از نظر
وجود سرطان می‌تواند به مرحله بندی سرطان کمک کند. یک ردیاب مستقیماً به یک تومور
تزریق می‌شود و به آن اجازه داده می‌شود مسیر لنفاوی را که سلول‌های سرطانی در حین
گسترش دنبال می‌کنند دنبال کند. این گره‌ها متعاقباً می‌توانند بیوپسی شوند.
رادیولوژی از این نتایج تصویربرداری برای شناسایی
طیف گسترده ای از مشکلات، از شکستگی استخوان گرفته تا بیماری‌های قلبی و لخته شدن
خون استفاده می‌کند. رادیولوژی همچنین از تصویربرداری مانند سی تی اسکن، ام آر آی
و سونوگرافی برای هدایت روش های پزشکی استفاده می‌کند. بیماران معمولاً در طول این
روش‌ها بیدار هستند، حتی اگر این روش‌ها برای درمان سرطان، کمردرد، یا مشکلات کبدی
و کلیوی باشد. در برخی موارد رادیولوژی مداخله‌ای نیاز به جراحی و اسکوپ را برطرف
می‌کند.
برخی افراد رادیولوژی را رشته‌ای می‌دانند که
عمدتاً به اشعه ایکس و سی‌تی اسکن محدود می‌شود، اما دامنه آن بسیار گسترده‌تر است. رادیولوژی در تشخیص بسیاری از
بیماری‌ها به کمک بشر آمده تا مشکلات و بیماری انسان‌ها را شناسایی و حتی در
مواردی درمان کند.
روش‌ها و فرایندهای رادیولوژی کاملا بدون درد و
بدون خطر است. استفاده از این روش‌ها کاملا ساده و سرپایی و سریع است. کلینیک دکتر وهاب آقایی با استفاده از جدیدترین و به روزترین دستگاه‌ها آماده خدمت رسانی به شما عزیزان است.
منابع:
https://www.verywellhealth.com/what-is-radiology-5085100
https://www.healthimages.com/what-is-radiology/
https://www.acr.org/Practice-Management-Quality-Informatics/Practice-Toolkit/Patient-Resources/About-Radiology
http://hopkinsradiology.org/what-is-radiology/