امروزه به لطف پیشرفت‌های تکنولوژی در تجهیزات پزشکی، روند تشخیص و درمان بیماری‌ها سریع‌تر، آسان‌تر و با عوارض کمتر انجام می‌شود. این قضیه در مورد سونوگرافی داپلر رنگی(Color Doppler ultrasound) نیز صادق است که به پزشکان این اجازه را می دهد تا تغییرات و عارضه های بدن را بدون استفاده از اشعه ایکس یا تزریق ماده خاصی تشخیص دهند.
سونوگرافی داپلر(Doppler ultrasound) با استفاده از تابش امواج صوتی به بافت های بدن ، تصاویری تولید می کند. پزشک با استفاده از این تصاویر مشکلاتی از قبیل اختلال در گردش خون مانند وجود لخته خون در رگ ها را در بافت ها و اندام مختلف بدن تشخیص می دهد.
سونوگرافی داپلر رنگی یکی از روش های اصلی تشخیص بیماری ترومبوز عمیق عروق (DVT) است. بیماری ای که در آن لخته های خون در عروق خونی به خصوص در پاها گیر می افتند. این بیماری می تواند سبب مشکلات عدیده ای از جمله تجمع لخته خون در ریه ها شود و حیات بیمار را به خطر بیاندازد. بنابراین ، انجام سونوگرافی داپلر رنگی برای این بیماران در صورت مشاهده علائم ضروری است. علاوه بر این، سونوگرافی داپلر رنگی در زنان باردار نیز تحت شرایط خاصی انجام می شود که در ادامه به توضیحات لازم می پردازیم.
اگر شما هر یک از علائم سندروم DVT مانند ورم ، سردی یا درد در پاها را احساس می کنید ، پزشک شما با استفاده از سونوگرافی داپلر رنگی اقدام به بررسی عروق خونی شما به منظور تشخیص احتمالی لخته های خونی می کند. در موارد دیگر پزشک ممکن است آزمایش سونوگرافی داپلر را در صورتی که شما علائم زیر را داشته باشید تجویز کند:
- احساس خستگی
- کوتاه شدن و تنگی نفس
- ورم شکمی یا ورم در ساق یا مچ پا
معمولاً پزشک سونوگرافی کالر داپلر را به بیماران زیر توصیه می کنند
- آسیب احتمالی در رگ های خونی در نتیجه صدمات فیزیکی
- اخیراً اقدامات درمانی برای اختلالات قلبی و عروقی برای او انجام شده است.
- بیماری که اخیراً یک سکته مغزی یا قلبی را پشت سر گذاشته است
قسمت هایی از تصاویر تولید شده که نشان دهنده حرکت کند جریان خون است نشان دهنده مسدود شدن رگ های خونی در آن منطقه از بدن است. علاوه بر پیدا کردن لخته های خونی سونوگرافی داپلر رنگی ممکن است در موارد زیر مورد استفاده قرار گیرد:
- چک کردن جریان خون در رگها ، عروق و قلب
- چک کردن رگ های باریک شده و مسدود شده
- چک کردن میزان خون رسانی در ناحیه مورد نظر پس از انجام اقدامات درمانی
- مشاهده نازکی و ورم کردن قسمتی از دیواره رگ که به آن آنوریسم گفته می شود.
کاربرد سونوگرافی کالر داپلر در ناحیه شکم به منظور تشخیص موارد زیر
- مشکلات گردش خون در اندام هایی مانند کلیه، کبد، پانکراس و طحال
- آنوریسم رگ آئورت شکمی
- سونوگرافی داپلر ممکن است برای چک کردن جریان خون نوزاد در طول بارداری مادر نیز مورد استفاده قرار گیرد.
مزایای استفاده از سونوگرافی کالر داپلر
- ایجاد تصاویر رنگی واضح از گردش خون در رگ های خونی اندام های مختلف
- شناسایی سریع رگ های خونی، دریچه های عروق و اختلال گردش خون در آن ها
- ارزیابی جهت و شدت گردش خون در عروق خونی
خانم ها در طول بارداری حداقل سه الی چهار نوبت و در مقاطع مختلف برای اطمینان از سلامتی جنین نیاز به انجام سونوگرافی هستند. سونوگرافی NT، غربالگری، کالر داپلر ، آنومالی و غیره از انواع مختلف سونوگرافی هستند که در طول دوران بارداری انجام می شوند. سونوگرافی داپلر رنگی در زنان باردار معمولاً در موارد زیر توصیه می شود:
- پایین بودن میزان رشد جنین
- سابقه سقط جنین
- سابقه به دنیا آوردن فرزند دچار نقص عضو یا ریزاندام
- پایین یا بالا بودن بیش از حد شاخص توده بدنی (BMI) در مادر
- بالا بودن فشار خون یا وجود دیابت در مادر
- مصرف سیگار در دوران بارداری
انواع سونوگرافی کالر داپلر در بارداری
سونوگرافی کالر داپلر بارداری انواع مختلفی دارد که در زیر آنها معرفی می شوند.
سونوگرافی کالر داپلر واژینال
این سونوگرافی به منظور تشخیص بارداری خارج از رحم انجام می شود.
سونوگرافی کالر داپلر شریان رحمی
این نوع سونوگرافی در زنانی پیشنهاد می شود که احتمال بروز بیماری پره اکلامپسی در آن ها زیاد باشد. در این اختلال ممکن است مادر به سبب بالا بودن فشار خون سیستولیک دچار تشنج و مرگ شود. این اختلال به جنین نیز آسیب وارد می کند.
سونوگرافی داپلر شریان ناف
معمولاً در زنانی که دوقلو باردار هستند یا رشد جنین آن ها به کندی صورت می پذیرد این سونوگرافی انجام می شود. این سونوگرافی جریان خون در جنین را از طریق بند ناف مورد ارزیابی قرار میدهد تا از سلامتی جنین و خونرسانی کافی به اندام های مختلف از جمله مغز و قلب جنین اطمینان حاصل گردد.
معمولاً نیاز است برای کسب نتایج بهتر از سونوگرافی داپلر رنگی در روز آزمایش از لباس های راحت و گشاد استفاده کنید. هر چند ممکن است که در مرکز سونوگرافی از شما خواسته شود که لباس های خود را با گان مخصوص پزشکی تعویض نمایید. علاوه بر این، در روز انجام تصویربرداری ترجیحاً از استفاده از زیورآلات و جواهرآلات پرهیز کنید و کلیه اجسام فلزی را از خود دور کنید. اگر سونوگرافی داپلر رنگی برای تشخیص بیماری DVT انجام می شود نیازی نیست کار دیگری انجام دهید.
برای انجام سونوگرافی داپلر رنگی معمولاً شما به پشت روی تخت مخصوص سونوگرافی دراز می کشید. سپس متخصص سونوگرافی یک ژل مخصوص روی ناحیه مورد نظر مالش می دهد. این ژل به حرکت آسان تر سری مخصوص سونوگرافی و خارج شدن هوای بین سری و پوست بدن به منظور کسب نتایج بهتر کمک می کند. سپس متخصص سونوگرافی سری مخصوص سونوگرافی را روی پوست شما قرار داده و آن را به آرامی روی ناحیه مورد نظر حرکت می دهد.
با استفاده از سری مخصوص سونوگرافی که شکلی شبیه به میکروفن دارد، امواج صوتی به بافت های ناحیه مورد نظر برای تصویربرداری برخورد می کند. این امواج از سطح سلول های خون مانند گلبول های قرمز و سایر اندام های بدن عبور می کند و سپس به دستگاه سونوگرافی باز می گردد. در حین سونوگرافی داپلر ممکن است اندکی فشار در ناحیه تصویربرداری احساس کنید که کاملآً طبیعی است و هیچ دردی ندارد.
نتایج تصویربرداری به سرعت توسط کامپیوتر پردازش و آماده می شوند و به منظور تفسیر نتایج سونوگرافی داپلر رنگی به پزشک ارجاع داده می شود. این آزمایش کاملاً بیخطر و بدون درد است و از پرتوهای خطرناک در آن استفاده نمی شود در نتیجه در طول دوران بارداری نیز قابل انجام است و هیچ آسیبی به جنین وارد نمی کند.
نتایج سونوگرافی داپلر رنگی عروق به پزشکان کمک می کند میزان سلامتی رگ ها و عروق خونی را بررسی کنند. نتایج نرمال نشان می دهند که رگ های خونی هیچ گونه انسداد یا تنگی ندارند. اگر متخصص سونوگرافی متوجه هر یک از ناهنجاری های زیر شود آن را در گزارش خود به پزشک درج می کند:
- وجود لخته های خونی
- وجود انسداد در رگ ها و مویرگ های خونی
- باریک شدن یک رگ
- اسپاسم یکی از عروق کرونری قلب در نتیجه استرس
برخی از عوامل ممکن است نتایج سونوگرافی داپلر رنگی را دچار انحراف و خطا کند. این عوامل عبارتند از:
- چاقی
- ضربان قلب نامنظم
- بیماری های قلبی عروقی
- سیگار کشیدن قبل از تصویربرداری
معمولاً تکنسین سونوگرافی در مورد نتایج سونوگرافی داپلر با بیمار صحبتی نمی کند و این نتایج را مسقیماً برای تفسیر به پزشک ارسال می کند. پزشک شما مسئول تفسیر نتایج سونوگرافی داپلر عروق و صحبت با شما در خصوص هر گونه مشکل احتمالی در رگ های خونی شماست.
جمع بندی
سونوگرافی داپلر رنگی عروق به شناسایی مشکلاتی که ممکن است سبب اختلال در گردش خون شوند کمک می کند. این آزمایش یک روش غیر تهاجمی است که نیاز به آمادگی کمی دارد و هر فردی می تواند آن را انجام دهد. این آزمایش ممکن است در مطب پزشک و یا در مراکز خصوصی یا دولتی سونوگرافی و رادیولوژی انجام شود. در مرکز سونوگرافی و رادیولوژی دکتر وهاب آقایی آزمایش سونوگرافی رنگی داپلر عروق با استفاده از آخرین تجهیزات و با بهره گیری از تیمی از متخصصین حرفه ای در این امر انجام می شود و نتایج در اسرع وقت در اختیار بیمار و تیم درمانی او قرار می گیرد. برای کسب اطلاعات بیشتر با این مرکز در تهران تماس بگیرید.
منابع
https://www.mayoclinic.org/doppler-ultrasound/expert-answers/faq-20058452
https://www.webmd.com/dvt/doppler-ultrasound-what-is-it