به موقعیتی که بدن انسان در معرض کمبود تعداد گلبول قرمز و یا کمبود هموگلوبین (ماده حامل غذا و اکسیژن در گلبولهای قرمز خون)ق رار میگیرد آنمی یا کم خونی (Anemia) گفته میشود. آنمی می‌تواند حاد یا مزمن باشد. در واقع در کم خونی، بدن در معرض کمبود اکسیژن قرار گرفته و دچار عوارض ناشی از کمبود آن میشود.
- کم خونی مگالوبلاستیک
- کم خونی نورموسیتیک
- کم خونی ماکروسیتیک
- کم خونی آپلاستیک
- کم خونی فانکونی
- کم خونی همولیتیک
- کم خونی داسی شکل
- کم خونی پرنیسیوز
- کم خونی میلوفیتزیک
کم خونی مگالوبلاستیک
عامل اصلی این نوع کم خونی، کمبود ویتامین B12 و یا فولیک اسید می‌باشد.
تفاوت آهن و فولیک اسید و منابع آنها :
آهن،ماده معدنی فراوانی است که در خوراکی‌هایی همچون جگر، گوشت و اسنفاج به وفور یافت میشود اما فولیک اسید، شکل مصنوعی ویتامین B9 می‌باشد که همچون دیگر ویتامین‌های گروه B در غلات، آب پرتقال و سبزیجات به فراوانی یافت میشود.
کم خونی ماکروسیتیک
فاکتور داخلی معده ( توسط سلول‌های خاصی در معده ترشح میشود)، نقش مهمی در جذب آهن و ویتامین‌های گروه B دارد، بنابراین در اثر عمل‌های جراحی یا مواردی که مشکل گوارشی وجود دارد، فاکتور داخلی معده دچار اختلال و یا کمبود می‌گردد که همین منجر به کاهش جذب ویتامین B12 شده و نهایتا ایجاد این نوع کم خونی می‌گردد.
کم خونی پرنیسیوز
دلیل اصلی آن واکنش خود ایمنی بدن علیه سلول‌های دیواره معده (سلول‌های تولید کننده فاکتور داخلی معده) می‌باشد.
کم خونی نوزادان نارس
در نوزادان نارس تازه متولد شده 2 تا 6 هفته پس از تولد به دلیل کاهش هماتوکریت (نسبت حجم سلول‌های خون به کل حجم خون) خون امکان وقوع دارد.
کم خونی فانکونی
یک بیماری ارثی- ژنتیکی است که عامل اصلی کم خونی آپلاستیک می‌باشد.
کم خونی آپلاستیک
در این نوع بیماری، مغز استخوان توان تولید کافی گلبولهای خونی را ندارد. علل بروز آن فعلا ناشناخته است اما می‌توان زندگی در مناطق آلوده و در معرض پرتو یا مواد سمی قرار گرفتن را عواملی در بروز آن دانست. حتی برخی عفونت‌های ویروسی نظیر هپاتیت و ایدز نیز می‌توانند در بروز این بیماری دخیل باشند.
این بیماری بسیار نادر بوده و شایع نمی‌باشد به طوریکه میزان بروز آن یک مورد در 5 میلیون است. شیوع آن در زن و مرد یکسان بوده و در دو رده سنی 20 تا 25 سال و 60 تا 65 سال دیده میشود. بیماران کم خونی آپلاستیک اغلب از علائم مربوط به سیتوپی (کاهش کل سلول‌های خونی اعم از گلبولهای قرمز، سفید و پلاکت‌ها ) رنج می‌برند.
از علائم این نوع کم خونی می‌توان تنگی نفس، خونریزی از لثه و ضعف عمومی و خستگی را نام برد. این بیماران به دلیل کمبود پلاکت در خونشان اغلب با علائم خونریزی مراجعه می‌کنند.
تشخیص کم خونی آپلاستیک
برای تشخیص این نوع کم خونی باید نمونه برداری از مغز استخوان انجام شود که معمولا هایپوسلولاریته در خون مشاهده گردد. سلولاریته در این افراد به زیر 20% می‌رسد که این میزان در افراد سالم بین 30 تا 50 درصد می‌باشد.
کم خونی همولیتیک
این نوع کم خونی در اثر عوامل ژنتیکی، جراحی قلب و یا رهاسازی گلبولهای قرمز نارس در سیستم گردش خون ممکن است به وجود آید. این نوع کم خونی از جمله بیماری‌های خود ایمنی بدن به شمار می‌آید.
کم خونی گلبولهای قرمز داسی شکل
نوعی بیماری ارثی-ژنتیکی است که در آن شکل گلبولهای قرمز داسی شکل شده و غشای بسیار شکننده‌ای پیدا می‌کنند و مقادیر آنزیم انیدراز کربن غشای سلول به شدت کاهش پیدا می‌کند. این گلبول‌ها عمری بسیار کوتاه دارند و در اثر عبور از مویرگ‌ها شکسته شده و از بین می‌روند.
چه کسانی بیشتر مبتلا می‌شوند؟
زنان بیشتر از مردان به کم خونی مبتلا هستند و دلیل اصلی آن نیز قاعدگی می‌باشد. زنان در هر نوبت قاعدگی خون زیادی از دست می‌دهند و در صورت مشکل در گوارش و عدم جذب آهن مورد نیاز بدن، دچار کم خونی می‌گردند ک با مصرف مکمل‌ها می‌توانند تا حدی این کمبود را برطرف کنند عوامل ارثی و ژنتیکی نیز در کم خونی موثر است.
یک نوع از کم خونی که به کم خونی ملایم معروف است در دوران حاملگی رخ می‌دهد و عارضه‌ای عادی به شمار می‌رود اما انواع مزمن و حاد کم خونی، همچنان از مشکلات و موانع جدی سلامت در دنیای پزشکی به حساب می‌آیند.
- رنگ پریدگی
- تهوع
- کم اشتهایی
- احساس خستگی از علایم اصلی کم خونی به شمار می‌آیند.
آنمی یا کم خونی معمولا توسط آزمایش‌های خون نظیر شمارش گلبول قرمز، میزان هموگلوبین و تعیین میانگین حجم هر گلبول قرمز که در آزمایشگاه انجام میشود مشخص می‌گردد.
یکی از عوامل اصلی کم خونی فقر آهن است که در زنان شایع‌تر از مردان می‌باشد. اگر کم خونی دلایل دیگری داشته باشد باید جدی گرفته شود.
فقر آهن معمولا با استفاده از مکمل‌های غذایی از جمله قرص آهن و فولیک اسید درمان می‌گردد، اما بسیاری از افراد از نتیجه ندادن مصرف مکمل‌ها گله مند هستند که بروز این امر دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد که جذب آهن در بدن را با مشکل مواجه می‌کند.
از جمله این عوامل عدم جذب مکمل دارویی در دستگاه گوارش، تاخیر در جذب آهن در اثر تداخلات دارویی و تداخل جذب آهن در اثر تداخلات غذایی می‌باشد.
راه‌های افزایش جذب آهن در بدن
1- استفاده از غذاهایی که غنی از آهن هستند از جمله سیب، موز، جگر، گوشت قرمز و اسفناج
2- استفاده از و ویتامین C که در پرتقال، توت فرنگی، لیموترش، گوجه فرنگی، کلم و ...به فراوانی یافت می‌گردد.
3- پرهیز از مصرف چای، قهوه و نوشیدنی‌های کافئین دار به خصوص بعد از مصرف غذاهای آهن دار، زیرا این مواد جذب آهن را به تاخیر می‌اندازند.
4- کنترل عملکرد دستگاه گوارشی و یبوست با مراجعه به پزشک. بیماری‌هایی نظیر زخم معده، کولیت، گاستریت و ... می‌توانند در جذب آهن از معده اختلالات جدی به وجود آورند. معمولا افرادی که دچار زخم معده هستند دچار کم خونی شدید می‌شوند.
5- استفاده از خشکبار از جمله توت سفید، برگه زردآلو و ...
6- استفاده از قطره آهن در کودکان
برای تشخیص کم خونی یا آنمی به پزشک متخصص خون یا انکولوژیست و برای درمان تغذیه‌ای باید به متخصص تغذیه مراجعه شود.