سونوگرافی

همانطور که در مقالات قبل بیان شده بود تصویر برداری در صنعت پزشکی تحول عظیمی به وجود آورد.
روشهای گوناگون تصویربرداری در کنار عملیات دیگر مانند آزمایش های گوناگون تشخیص بیماری را سریع و دقیق می کند.
اولین دستگاه های تصویر برداری، دستگاه رادیولوژی بود که ساختار آنها بر پایه اشعه ایکس کار می کردند که به ولتاژ بسیار بالا نیاز داشتند و بسیار ساده تر از نوع امروزی می باشند .
ولتاژ بالا در این دستگاه مشکلات زیادی را مانند قطعی برق در کل شهر را نیز برای فقط یک تصویر برداری به وجود می آورد البته به دلیل ولتاژ پایین برق شهری این مشکل به وجود می آمد. امروزه این مشکل بر طرف گردیده است و این تکنولوژی همانند همه تکنولوژی پیشرفته زیادی کرده است.
طی پیشرفت علم تصویر برداری علاوه برتصویر برداری با پایه اشعه ایکس از امواج فراصوت و الکترومغناطیسی نیز استفاده می شود. که البته هر کدام طبق دستور پزشک و آمادگی بیمار مورد استفاده قرار می گیرد.

سونوگرافی

یک دانشمند ایتالیایی با دقت بر توانایی پرواز خفاش ها در شب و برخورد نکردن با موانع متوجه شد که این حیوان به جای نور با استفاده از امواج صوتی و صدا راهنمایی می شود. این امواج قابل تشخیص برای انسان ها نیست و این امواج را به نام کاشف آن اولتراسوند نامیدند. سابقه استفاده از فرا صوت یا اوالتر اسوند از پیدا کردن زیر دریایی های دشمن به دست فرانسوی ها می باشد،که برای پیدا کردن بقایای کشتی تایتانیک نیز از این روش استفاده کردند.

فایده استفاده از سونوگرافی

به دلیل وجود اشعه ایکس در رادیولوژی در بعضی موارد با اینکه دوز این اشعه بسیار کم می باشد از سونوگرافی برای تصویر برداری انجام می شود. مواردی مانند تصویربرداری از زنان باردار و جنین که در بعضی موارد این اشعه جنین را دچار مشکل کرده و باعث نارسایی جنین نیز می شود.
با به بوجود آمدن این روش و استفاده از امواج فراصوت این چنین مشکلات تا مقدار زیادی حل گردیده تا جاییکه امروزه برای مشاهده سلامت جنین از سونوگرافی استفاده می شود. با این روش بعضی از کم و کاستی های اشعه ایکس نیز مانند عدم توانایی در تصویر برداری از بافتهای نرم مثل طحال، کبد و کلیه از بین رفته است ولی با این وجود هنوز اشعه ایکس در بعضی موارد ارجحیت دارد و پزشک مربوطه با توجه به نوع بیماری تشخیص می دهد که از کدام نوع استفاده نمایید.

سونوگرافی زنان

1- در تشخیص انواع بیماری های زنان مانند توده های رحم (فیبروم و پولیپ)، بیماری های تخمدان، عفونتهای لگن و بیماری های دستگاه ادراری سونوگرافی کاربرد بسزایی دارد . در این شکل بیماری ها سونوگرافی از روی شکم انجام شده اما در بعضی موارد سونوگرافی داخل واژن دقیقتر عمل می کند .
2- برای تعیین جایگاه IUD (ابزاری برای پیشگیری از حاملگی می باشد) بکار می رود .
3- برای تعیین سن حاملگی و میزان تکامل جنین (برای این مورد حتما تاریخ آخرین قاعدگی خود را یادداشت نمایید زیرا برای بررسی دقیقتر به آن نیاز دارند) بسیار روش دقیقی است.
4- در تشخیص سقط جنین و مشخص کردن بیماری های که باعث سقط جنین می شوند کاربرد دارد و همینطور نواقص جنین مانند بزرگی سر و تشکیل نشدن مغز ، بیرون زدن نخاع و ناهنجاری های دیگر در جنین با این روش قابل بررسی می باشد.
همچنین برای تشخیص سرطان های رحمی به جز سونوگرافی ، معاینه های بالینی و پاپ اسمیر نیز موثر می باشند.

نکات لازم برای آمادگی سونوگرافی زنان:

* در زنان باردار در ماه های اول نوشیدن آب و مایعات برای پر کردن ضروری می باشد زیرا که باعث وضوح تصویر می گردد ولی برای ماه های آخر حاملگی نیاز نیست.
* برای سونوگرافی داخل واژن مثانه باید نیمه پر باشد. سونو گرافی داخل واژن در ماه های اولیه استفاده می گردد و در ماه های بالاتر به ندرت انجام می شود.

سونوگرافی شکم و دستگاه گوارش

شکم تشکیل شده از دستگاهای مختلفی مانند کبد و کیسه صفرا، طحال ، روده ها ، معده و .... که به 3 گروه اصلی تقسیم می شوند:
1- اندام های تو خالی مانند معده روده 2- اندام های توپر مانند کبد و طحال 3- پر از آب و مایع مانند مثانه و کیسه صفرا
برای اندام های تو خالی که پر از گاز می باشند سونوگرافی روش مناسبی نیست زیرا گاز ها با امواج صوتی تداخل دارند اما برای بررسی کیسه صفرا ، کبد و طحال روش مناسبی می باشد.
از سونوگرافی نیز در التهاب آپاندیس، کیستهای عفونی، آبسه های عفونی و ... نیز استفاده می شود.

آمادگی پیش از سونوگرافی شکم و دستگاه گوارش:

در این نوع بهتر است ناشتا تصویر برداری صورت گیرد. از مصرف کره، تخم مرغ و هر گونه غذای چرب قبل سونوگرافی باید خودداری نمایید .
مصرف مایعات مشکلی ندارد.

سونوگرافی سطحی

این نوع تصویر برداری برای اعضای سطحی مانند پوست، پستان ها و غده تیروئید مورد استفاده قرار می گیرد.

سونوگرافی پستانها:

همانطور که قبلاً اشاره شد سونوگرافی برای اندام های توپر روش مناسبی است و با پیشرفت این تکنولوژی و قوی شدن امواج برای اعضای سطحی نیز این بستر مهیا شده است.
سونوگرافی پستان ها در کنار روش تکمیلی" ماموگرافی " در خانم ها روشی مناسب تشخیص زودرس سرطان پستان می باشد.
البته در کنار این روش ها تست خود آزمایی بعد از دوره قاعدگی برای تشخیص هر تغییری در پستان بسیار مناسب می باشد. برای اطلاع دقیق تر از تشخیص زود هنگام بیماری های پستان مقاله خود آزمایی را مطالعه نمایید.

سونوگرافی غده تیروئید:

تومور و کیست از بیماری های غده تیروئید می باشد که معمولا متخصصان بعد از ایزوتوپ اسکن و معاینات اولیه ، سونوگرافی نیز به منظور تشخیص دقیق تر تومور و نوع و مکان آن انجام می شود و نیازبه آمادگی خاصی قبل از انجام این سونوگرافی نمی باشد. فقط در حین تصویر برداری حرف زدن ممنوع می باشد. حتماً نتایج آزمایش ها و ایزوتوپ ها را همراه داشته باشید.

انواع مختلفی از سونوگرافی به جز موارد ذکر شده وجود دارد که به اختصار در ذیل نام برده می شود:

سونوگرافی بیضه ها که بعد از تولد نوزاد پسر باید صورت گیرد
سونوگرافی چشم که به دو روش از روی پلک و سطح قرینه انجام می شود
سونوگرافی در ارتوپدی که تصویر برداری از بافتهای نرم و بخشهای غضروفی صورت می گیرد
سونوگرافی داپلر عروق برای بررسی جریان خون در رگها