غدد فوق کلیوی و یا آدرنال جزو غدد
درون ریز بدن بوده که هورمون‌های متعددی را ترشح می‌کنند. این غده‌ها سه گوش و مثلی شکل با وزن حدود 5 گرم و با ابعاد حدود 3/5 * 7/5
سانتی متر هستند و بر روی کلیه‌ها قرار دارند. این غدد هورمون‌های متعددی نظیر کورتیزول(Cortisol) و آلدسترون(Aldestron) ترشح می‌کنند که فعالیت‌های مهمی در بدن دارند. کنترل قند خون، کنترل آب، نمک
و فشار خون، سوختن پروتئین و چربی، واکنش و پاسخ به استرس‌های روانی و فیزیکی از
جمله تاثیرات هورمون‌های غده آدرنال است. غدد آدرنال همچنین در ترشح هورمون مردانه
آندروژن تاثیر دارند.
شرایط و بیماری‌های مختلفی می‌توانند
فعالیت غدد فوق کلیوی را تحت تاثیر قرار دهند. از جمله این بیماری‌ها می‌توان بیماری
آدیسون، سندرم کوشینگ و سرطان غده فوق کلیوی و همچنین فشار خون بالا را نام برد که
به دلیل عدم تعادل در ترشح هورمون‌های غدد آدرنال اتفاق میفتد. جهت آشنایی با غدد
فوق کلیوی و بیماری‌های مربوط به آن، با ادامه مقاله همراه باشید.
غده فوق کلیوی از دو بخش مجزا با دو
فعالیت مجزا تشکیل شده است: 1) کورتکس 2) آدرنال
کورتکس آدرنال
بخش بیرونی غده که هورمون‌های ضروری
برای بقا را تولید می‌کند، کورتکس یا غشر غده فوق کلیه را تشکیل می‌دهد. هورمون‌های این بخش از خانواده کورتیکواستروئیدها هستند. هیدروکورتیزون یا کورتیزول،
کورتیکوسترون و آلدسترون از جمله هورمون‌هایی هستند که کورتکس آدرنال ترشح می‌کند.
این هورمونها باعث تنظیم تبدیل چربی، پروتئین و قند به انرژی می‌شوند و در تنظیم
فشارخون و فعالیت‌های قلبی عروقی، پاسخ‌های ایمنی و سرکوب واکنش‌های التهابی بدن
نقش مهمی را ایفا می‌کنند. تعادل آب و نمک بدن و کنترل فشار خون نیز، از جمله
تاثیراتی که هورمون‌های کورتکس آدرنال بر بدن دارند. به مقدار کمی هورمون مردانه
آندروژن نیز ازاین بخش ترشح می‌شود.
مدولای آدرنال
بخش مرکزی غده که هورمون‌هایی نظیر
آدرنالین و نور آدرنالین ترشح می‌کند. این غده پس از تحریک سیستم عصبی غیرارادی
سمپاتیک در هنگام استرس، این هورمونها را ترشح می‌کند و باعث افزایش توانایی بدن
برای غلبه بر استرس‌های روانی و فیزیکی می‌شود. این هورمونها باعث انقباض عروق،
افزایش فشار خون، افزایش ضربان قلب و افزایش قند خون در موقع لزوم می‌شوند.
چهار هورمون مهم غدد فوق کلیوی یعنی
کورتیزول، آلدسترون، آدرنالین و نور آدرنالین برای عملکرد طبیعی بدن بسیار ضروری
هستند. این هورمونها در کنترل و تنظیم بسیاری از عملکردهای مهم بدن، از جمله
موارد زیر نقش دارد:
- متابولیسم
- سطح قند خون
- فشار خون
- تعادل نمک و آب
- بارداری
- رشد جنسی قبل و حین بلوغ
- پاسخ استرس
- تعادل هورمون های جنسی، از جمله
استروژن و تستوسترون
زمانی که تعادل هورمون‌های غده آدرنال
به هم می‌خورد، اختلالات مربوط به غده فوق کلیوی ظاهر می‌شود. برخی بیماری‌های شایع این غده شامل موارد زیر می‌باشد:
این بیماری نادر است اما در هر سنی
ممکن است بوجود آید. در این بیماری بخش بیرونی غده آدرنال نمی‌تواند به اندازه
کافی کورتیزول و آلدسترون ترشح کند و باعث ایجاد نارسایی آدرنال می‌شود. سه نوع
نارسایی آدرنال وجود دارد:
- نارسایی اولیه
آدرنال یا بیماری آدیسون: این وضعیت زمانی ایجاد می‌شود که غده فوق کلیوی خود به
خوبی کار نمی‌کند و نمی‌تواند کورتیزول کافی تولید کند.
- نارسایی ثانویه
آدرنال: این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که غده هیپوفیز به اندازه کافی
هورمونی به نام آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH) تولید نمی‌کند. بدون ACTH،
غده آدرنال سیگنالی برای ساخت کورتیزول دریافت نمی‌کند.
- نارسایی سوم
آدرنال: این زمانی اتفاق می‌افتد که مغز نتواند به اندازه کافی هورمون آزاد کننده
کورتیکوتروپین (CRH) تولید کند. بدون CRH، غده هیپوفیز نمی‌تواند ACTH
بسازد. این بدان معناست که غده فوق کلیوی نمی‌تواند کورتیزول کافی تولید
کند.
علت این بیماری نادر دقیقا بر خلاف
بیماری آدیسون است و ترشح بیش از اندازه کورتیزول علت اصلی آن است. این بیماری یا
در اثر وجود تومور در خود غده فوق کلیه و یا در اثر وجود تومور در غده هیپوفیز
بوجود می‌آید. اما شایع‌ترین علت این امر استفاده از داروهایی به نام گلوکوکورتیکوئیدها
به مدت طولانی و در دوزهای بالا است.
گلوکوکورتیکوئیدها به درمان بسیاری از
بیماری‌ها از جمله آسم، آرتریت روماتوئید و لوپوس کمک می‌کنند. این داروها مانند
کورتیزول در بدن عمل می‌کنند. همانطور که اشاره شد، برخی از تومورها نیز می‌توانند
باعث سندرم کوشینگ شوند. از جمله:
- آدنوم هیپوفیز: این تومورها به صورت
خوش خیم روی غده هیپوفیز رشد می‌کنند. این تومور می‌توانند غده هیپوفیز را وادار
به تولید بیش از حد ACTH کنند که منجر به تولید
کورتیزول بیش از حد می‌شود.
- تومورهای اکتوپیک تولید کننده ACTH: این تومورها بیش از حد ACTH تولید می‌کنند اما روی
غده هیپوفیز قرار ندارند. در عوض، ممکن است روی ریه‌ها، پانکراس، تیروئید یا سایر نواحی قرار گیرند.
- آدنوم یا سایر تومورهای آدرنال
به گفته منبع مورد اعتماد انجمن سرطان
آمریکا (ACS)، سرطان آدرنال نادر است و سالانه 200 نفر در ایالات متحده به آن
مبتلا می‌شوند. تومورهای خوش خيم یا غیرسرطانی بسیار شایع‌تر هستند. سرطان‌های
مربوط به غده آدرنال نیز نادر اما تهاجمی بوده و معمولا سریع به اندام‌های دیگر
منتشر می‌شود. انواع مختلفی از تومور آدرنال وجود دارد، از جمله:
- آدنوم: بیشتر
تومورهایی که قشر آدرنال را تحت تاثیر قرار می‌دهند آدنوم هستند. آدنوم‌ها
تومورهای خوش خیم قشر آدرنال هستند. با این حال،
اگر با عملکرد غده فوق کلیوی تداخل داشته باشند یا به اندازه خاصی برسند، ممکن است
پزشک تصمیم بگیرد آن را خارج کند.
- کارسینوم قشر
آدرنال: اگرچه نادر است، اما این سرطان می‌تواند بر روی قشر، که قسمت بیرونی غده
فوق کلیوی است، تاثیر بگذارد.
- نوروبلاستوما: این
سرطان در دوران کودکی رخ می‌دهد و ممکن است در مدولا که قسمت داخلی غده فوق کلیوی
است شروع شود.
- فئوکروموسیتوم:
این یک تومور عصبی در غدد درون ریز است که بر مدولا تأثیر می‌گذارد و باعث افزایش
سطح آدرنالین می‌شود.
منابع معتبر ادعا می کنند که بیشتر
تومورها در غده فوق کلیوی از این غده شروع نمی‌شوند و معمولا به دلیل سرطان‌های
دیگر مانند سرطان سینه یا سرطان ریه ایجاد می‌شوند و به غده فوق کلیوی سرایط می‌کنند.
تومورهای مختلف آدرنال را می‌توان توسط سونوگرافی و یا MRI تشخیص داد
تشخیص زود هنگام در مراکز تصویر برداری معتبر می‌تواند در روند بهبود و درمان، نقش
مثبتی داشته باشد. مرکز سونوگرافی و رادیولوژی دکتر وهاب آقایی یکی ار معتبرترین
مراکز تصویربرداری در تهران می‌باشد که می‌تواند در تشخیص زود هنگام بیماری‌های
مربوط به غدد آدرنال به شما کند.
افراد مبتلا به هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH)
این شرایط را به دلیل تنوع ژنتیکی به ارث می‌برند. این بدان معنی است که افراد از
بدو تولد مبتلا به این بیماری هستند. با این حال، علائم آن ممکن است
بلافاصله آشکار نشوند.
وقتی فردی CAH
دارد، آنزیم کافی برای ساخت هورمون کورتیزول ندارد. در نتیجه،
ممکن است کورتیزول بسیار کمی داشته باشند یا اصلاً کورتیزول نداشته باشند. بسیاری
از افراد مبتلا به CAH سطوح پایینی
از آلدوسترون نیز دارند. دو نوع هیپرپلازی مادرزادی آدرنال وجود دارد:
- CAH
کلاسیک: CAH کلاسیک نوع شدیدتر است. پزشکان اغلب آن را
در بدو تولد یا در دوران نوزادی تشخیص می‌دهند. در یک
نوزاد مبتلا به CAH کلاسیک ممکن است اندام تناسلی بزرگ
شود. این نوزادان همچنین ممکن است علائم دیگری
مانند استفراغ یا کاهش وزن داشته باشند. اگر نوزاد درمان نشود، CAH
کلاسیک می‌تواند منجر به شوک، کما یا مرگ شود.
- CAH
غیر کلاسیک: CAH غیر کلاسیک یک وضعیت خفیف است که تهدید
کننده زندگی نیست. اغلب اوقات، علائم تا زمانی که نوزاد به دوران کودکی یا
بزرگسالی نرسد آشکار نمی‌شود. برخی از علائم و نشانه‌های بعدی ممکن است شامل موارد زیر
باشد:
- رشد سریع در
دوران کودکی
- آکنه های اولیه،
موهای ناحیه تناسلی یا موهای زیر بغل
- موهای صورت،
آکنه یا صدای بم (در زنان)
- ناباروری
پزشک ممکن است آزمایش‌های مختلفی را برای بررسی
اختلال آدرنال انجام دهد. این تست‌ها و آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایشات
ادرار
- آزمایشات خون
- اشعه ایکس
- سی تی اسکن
- اسکن های ام
آر آی
این آزمایش ها بسته به علائم و سابقه سلامتی فرد
متفاوت است.
درمان اختلالات آدرنال، به اختلال خاصی که فرد دارد
و عامل ایجاد آن بستگی دارد. گزینه‌های درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- دارو برای
بازگرداندن تعادل هورمونی مناسب
- قطع تدریجی
داروهای گلوکوکورتیکوئید و تغییر به داروی دیگری
- جراحی،
پرتودرمانی یا شیمی درمانی برای درمان سرطان
- جراحی برای
برداشتن تومور یا غده فوق کلیوی آسیب دیده
https://www.medicalnewstoday.com/articles/adrenal-gland#disorders